Archive for حوزه‌یران 2013

مێزگردی گێڕانەوە و پێداچوونەوە و ھەڵسەنگاندنی ئەزموونی یەكێتی بێكاران لە كوردستان و خەباتی جەماوەریی لە ساڵانی ١٩٩٢ تا ١٩٩٨ / بەشی دووەم   Leave a comment

مێزگردی گێڕانەوە و پێداچوونەوە و ھەڵسەنگاندنی ئەزموونی یەكێتی بێكاران لە كوردستان و خەباتی جەماوەریی لە ساڵانی ١٩٩٢ تا ١٩٩٨

بەشی دووەم:

ئه‌م ڕێكخراوه‌ له‌ سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردنیدا به‌ چی ناوێك كاری كردووه‌؟

سیروان عەلی :

سه‌ره‌تا به‌ ناوی بزوتنه‌وه‌ی بێكاران له‌ شاری هه‌ولێر ده‌ستی به‌ كاره‌كانی خۆی كرد. . دواتر له‌ پرۆسه‌ی سه‌رتاسه‌ریبوونه‌وه‌دا له‌گه‌ڵ ناوچه‌ و شاره‌كانی تر له‌ ڕێكەوتی ١٩٩٣/١/١٠دا له‌ژێر ناوی (یه‌كێتی بێكاران) خۆی ڕاگه‌یاند .

گۆران عەبدوڵڵا :

من لە پرسیاری پێشوتردا وەڵامم بەو پرسیارە داوەتەوە. هەروەها وەڵامەكەی هاوڕێ سیروان لەو بارەوە دەقیق نییە.

ئاكۆ محەمەد :

ئەوەندەی من لەبیرم بێت، لە هەولێر هەر لە سەرەتاوە بەو ناوەوە دەستبەكاربوو، تەنیا پاشگرە جوگرافییەكەی گۆڕدرا، واتە هەولێر بوو بە كوردستان.

ئایا پێكهێنانی ئه‌م ڕێكخراوه‌ پڕۆژه‌ی ڕێكخراوه‌ ڕامیارییه‌كان -چه‌په‌كان- بوو یا زه‌مینه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئاماده‌یی جه‌ماوه‌ریی هه‌بوو، یان هاوته‌ریبی یه‌كدی بوون؟

 

سیروان عەلی :

ئه‌وه‌ی ئه‌م ڕێكخراوه‌ پێشنیازی ڕێكخراوه‌ چه‌په‌كان بووبێت، وه‌ك پرۆژه‌یه‌كی توكمه‌ و له‌پێش نووسراو و نه‌خشه‌بۆكێشراو، پێموانییه‌. یه‌كه‌م، من ئه‌و كاته‌ ئه‌ندامی عه‌له‌نی ڕێكخراوی ڕه‌وتی كۆمونیست بووم، كه‌ زیاتر له‌ ٤ مانگ به‌سه‌ر داخستنی بنكە ئاشكراكانی ئه‌و ڕێكخراوەدا‌ تێپەڕیبوو، هیچ سیاسه‌تێكی تایبه‌ت به‌ پرۆژیه‌كی له‌و چه‌شنه‌ به‌ده‌ستی من نه‌گەیشت، نه‌ك هه‌ر ئه‌وه‌ش، هه‌ر سێ ئه‌ندامی دیاری ناوه‌ندی ڕه‌وتتی كۆمونیست (موئەیەد ئەحمەد، نادر عەبدولحەمید و ئەمجەد غه‌فوور) به‌رەو‌ هه‌نده‌ران ڕۆشتبوون، یه‌كه‌م كه‌سانێك بوون، كە به‌ره‌و‌ توركیا سه‌ری خۆیان هه‌ڵگرت، كه‌ بە لێكدانه‌وه‌ی هه‌ڵه‌ی خۆیان پێانوابوو، ئیتر سه‌ركوت ده‌ستپێده‌كات، باشترین شت ئەوەیە لە خەمی پارێزگاریكردنی ناوه‌ندی (ڕه‌وتی كۆمۆنیست)دا بین، ئه‌مه‌ یه‌كه‌م ده‌ستپێكردنی دیارده‌یه‌ك بوو، كه‌ گورزی زۆر جەرگبڕی لە‌ بزووتنه‌وه‌ی كۆمونیستی بەگشتیدا. به‌هه‌رحاڵ هیچ سیاسه‌تێكی نه‌خشه‌بۆكێشراو نه‌بوو، لایه‌نیكه‌م له‌لایه‌ن (ڕه‌وتی كۆمونیست)وه نه‌بوو،‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێكێش شتی وا بڵێت، ده‌بێت به‌ڵگه‌ی نوسراوی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ بخاته‌ به‌رده‌ست، كه‌ ئه‌و كات هیچ ڕێكخراوێك بۆ پێكهێنانی ڕێكخراوێك بۆ بێكاران، پرۆژه‌ی نه‌ ئاشكرا و نه‌ ته‌شكیلاتی ده‌رنەكردبوو. به‌ڵام وابه‌سته‌یی و بڕوابوونی ئه‌و ڕه‌وته‌ و هه‌ڵسواڕاوانی كرێكاری كۆمونیستی و دڵسۆزی سیاسی‌ كۆمونیستی‌ ئه‌و سه‌رده‌مه‌ به‌ به‌رژه‌وه‌ندییەكانی چینی كرێكار، هۆكاری جدی بوون، كه‌ بوون به‌ پێكهێنه‌رانی یه‌كێتی بێكاران. بۆیه‌ ئه‌ندامانی ئه‌و ڕێكخراوه‌ كۆمونیستییانەی كه‌ خۆیان پێكهێنه‌ری (یه‌كێتی بێكاران) بوون،‌ ده‌كرێت هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای بنیاتنانی‌ (یه‌كێتی بێكاران)ەوە ‌ئه‌م مه‌له‌فه‌یان كردبێته‌ مه‌له‌فێكی گه‌رمی ناو ڕێكخراوه‌ سیاسییەكانی خۆیان. به‌ڵام من دوای دامه‌زراندنی (یه‌كێتی بێكاران) له‌ ماوه‌ی ئه‌ندامبوونم له‌ ڕێكخراوی ڕه‌وتی كۆمونیست و دواتر پێكهێنانی حزبی كۆمونیستی كرێكاری عیراق بۆ یه‌ك جاریش نوسراوێك ئاشكرا و نهێنی فه‌رمیم سه‌باره‌ت به‌ هه‌ڵسوڕانی چالاكییەكان پێنه‌گه‌شت. كه‌ ده‌كرێت هۆكاره‌ی ئه‌وه‌ نه‌بێت، كه‌ ئه‌مان بۆیان گرنگ نه‌بووبێت له‌و ڕێكخراوه‌دا چی ده‌كه‌ن، به‌ڵكو به‌هۆی ڕوحیه‌تی مه‌حفه‌لگه‌ری و ته‌نانه‌ت جۆرێك له‌ فه‌وزا له‌ كاری ته‌شكیڵاتیدا، هۆكاری جدی بوون بۆ ئەو پاشاگه‌ردانییه‌، هه‌رچه‌نده‌ به‌شێكی زۆر له‌ ھێزی (یه‌كێتی بێكاران) هه‌ڵسوڕاوانی كۆمونیست بوون. دووه‌م، من پێموایه‌ زەروره‌تی خه‌باتی دژی بێكاری و نه‌بوونی هه‌لی كار له‌و سەره‌ده‌مه‌دا وه‌ك له‌ وەڵامی پرسیاری یه‌كه‌مدا باسم لێكرد، هۆكاری سه‌ره‌كی بوون له‌ سه‌رهه‌ڵدان و گه‌شه‌ی یه‌كێتی بێكاراندا.

یان ئه‌گه‌ر پرسیاره‌كه‌ ئه‌وەیه‌؛ ڕێكخراوه‌ چه‌په‌كان له‌ ده‌ركه‌وتنی یه‌كێتی بێكاراندا وه‌ك ڕه‌وتێكی سیاسی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی ھاوسەنگی سیاسی به‌شداربوون، ئه‌وا‌ وەڵامی ئه‌م پرسیاره‌ بێگوومان ئه‌رێیه،‌ ئه‌وان نه‌ك به‌شداربوون، بەڵكو ئه‌و ڕه‌وته‌ له‌ ته‌سه‌ور و خه‌بات هاوشانی چینی كرێكار دژ به‌ نیزامی سه‌رمایه‌ پشكی شیریان به‌رده‌كه‌وێت. هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای‌ لەدایكبوونی یەكێتی بێكاراندا، دواتر ده‌كرێت ڕه‌وته‌كانی تر وه‌ك ئه‌نارشیسته‌كان یان سه‌ندیكالیستی به‌شداری دووەم بن له‌ پێكهێنانی یه‌كێتی بێكاران .

ئاكۆ محەمەد :

ئەوەی كە پێكهێنانی ئەم ڕێكخراوە پڕۆژەی داڕێژراوی ڕێكخراوە چەپەكان بووبێت، نەخێر. ئەویش بە دوو بەڵگە، یەكەم ناوەندی و كەسانی سەروەری قوچكەی ڕێكخراوە چەپەكان، فرەتر خەریكی شەڕەدەنووكی خۆسەلماند و خۆبەڕاستزانین و گرەوكردن لەسەر ئەوەی كە كێ فرەتر و باشتر و ڕەسەنتر كۆمونیزمی كرێكارییە و كێ لە باسەكانی ئەو ‌هێڵە ڕامیارییە و ئایدیلۆجیاكەی تێگەیشتووە. بەپێچەوانەوە ئەوە دەرك و دەستپێشخەری ئەندامانی خوارەوەی رێكخستنەكانیان بوو، كە دەستییان بۆ ئەو كارانە دەبرد و زۆرجار سەرەوە ڕێگرییان لە كارەكانی ئێمە دەكرد. بۆ نموونە كاتێك كە ئێمە لە بنكەی ڕەوتی كۆمونیست – هەڵەبجە بووین، لە نێوان چەند كەسێكماندا قسەوباس لەسەر ڕێكخراوی خوێندكاران، بێكاران و چالاكی هونەری هەبوو، یا كاتێك كە بنكەكەیان پێچایەوە و داخست و بڕیاری دەركردنی گشت ئەندامانیان بۆ هەندەران درا، لە سلێمانی بە دیاریكراوی هاوڕێ هەورامان محەمەد و من، لە زستانی ١٩٩٢دا قسەمان لەسەر نووسینگەی بێكاران وەك هەنگاوی یەكەم و هەستەی سەرەتایی ڕێكخراوی بێكاران دەكرد، بەڵام هیچ كات سەران و لێپرسراوانی بەشەكانی ڕێكخراوەكەمان دەركی خەباتی جەماوەری و پێداویستی ئەو كارانەیان نەدەكرد و بەهەند وەرنەدەگرت و بە بێدەنگەكردن لە بەرامبەریدا، ئێمەشیان نائومێد و پەشیماندەكردەوە، لەم بارەوە نموونە زۆرە و سەلماندنی ئاسانە.

گۆران عەبدوڵڵا :

چەپ مەفهومێكی گشتگیرە، لەو سەردەمەدا لە كوردستان زۆر ڕێكخراوە ناوی چەپی لە خۆی نابوو، بەڵام لە كار و كردارەكانیدا لەوسەری ڕاستەوە غارغارێنەی بوو. ئەو كەسایەتی و ڕێكخراوانەی بەدوای گۆرانكاری بنەرەتیانەوە بوون، خەڵكانێك بوون لە ڕووی تەمەنەوە گەنچ بووین و لە كاری جەماوەرییدا خاوەنی هیچ ئەزمونێك نەبووین، ھەروەھا لە رووی فیكری و سیاسیشەوە بەشێك نەبووین لە مێژووی حیزبی شیوعی عێراق، كە لە بواری كاری جەماوەریدا خاوەنی ئەزموونێكی زۆرە ، بەتایبەت لە ساڵەكانی پەنجاكان تا هەفتاكانی سەدەی ڕابوردوو. ئەو تەمەنەی ئێمەش تەمەنێك بوو، لە پەنای دیكاتاتۆری و سەركوتدا تێپەڕیبوو، كە دەرفەت بۆ دروستبوونی هیچ ڕێكخراوەیەكی جەماوەری نەمابووەوە.، شتێك كە دەمانزانی شورا بوو، ئەویش وەك نەزەر بوو زیاتر لە عەمەل. مەبەستم لەم قسانە ئەوەیە، كە بڵێم پلانێك بە غەیری دامەزراندنی شورا لای ڕێكخراوە سیاسییە چەپەكان بەتایبەتی خەتی كۆمۆنیزمی كرێكاری لە ئارادا نەبوو. بیرمە شورای خەڵك لە هەولێر لە تەنیشت بنكەكەیانەوە خانوویەك هەبوو لێیان نووسیبوو “مەكتەبی بێكاران”، بەڵام فەلسەفەی پشت ئەو نووسینە خەمخواردن لە بێكاران نەبوو، بەڵكو ترسی ئەوەیان هەبوو ڕەوتی كۆمونیست ئەو جێگایە بكاتە بنكەی خۆی، چونكە لەو كاتەدا برادەرانی شورای خەڵك لە هەولێر ئەوەندەی ڕقیان لە ڕەوتی كۆمونیست دەبووەوە، ئەوەند بەرەی كوردستانیان بە كێشە لەپێش خۆیان نەدەبینی.

بیرۆكەی دامەزراندی ڕێكخراوەیەك بۆ بێكاران بیرۆكەی تاكی چەپ بوو، لەسەر زەمینەیەكی واقعی بۆ وەڵامدانەوەی كارەساتێك، كە ڕووی لە كوردستان كردبوو؛ ئەویش بێكاری و برسێتی بوو.

ئه‌و دروشم و ئامانجانه‌ی كه‌ ڕێكخراوه‌كه‌ لەپێناویان پێكهات، كامانه‌ بوون، ئایا تا دواڕۆژه‌كانی له‌ پای ئه‌و داخوازی و ئامانجانه‌ مایه‌وه‌؟

سیروان عەلی :

داخوازی سه‌ره‌كی ئه‌و كاته‌ ( كار یان بێمه‌ی بێكاری) بوو. مه‌سه‌له‌ی پێداگری له‌ سه‌ر ئه‌و داخوازیانه‌ شتێك بوو، هه‌ڵچوون و دابەزینی به‌ خۆیەوە ده‌بینی. یه‌كێتی بێكاران بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر كاری بۆ ئه‌وه‌ ده‌كرد، ئیش بۆ خه‌ڵك بدۆزرێته‌وه‌ و هه‌وڵبدرێت بێكاران له‌ لیستی تایبه‌تدا ناونووسبكرێن و پێناسه‌یان بۆ بكرێت و هه‌روه‌ها هه‌وڵبدرێت كۆمه‌كی كورتماوه‌ش بۆ بێكاران به‌ده‌ستبهنرێت،كۆمەكی وه‌ك ئازووقه‌ و كۆمه‌كه‌ مرۆییەكانی دیكە، كه‌ تاڕاده‌ك به‌شیك له‌مانه‌ ئه‌نجامدران. به‌ڵام له‌ دوا ساڵەكانی ته‌مه‌نیدا به‌هۆی زاڵبوونی عه‌قڵیه‌تی سكتاریستیی حزبی كۆمونیست كرێكاری عیراق، هه‌وڵه‌كانی (یه‌كێتی بێكاران)‌ نه‌یانده‌توانی لە بریاره‌كانی نێو كۆبوونه‌وه‌كانی مه‌كه‌ته‌بی سیاسی ئه‌و حزبه‌ بترازێن. ھەروه‌ھا ڕێكخراوەكە زیاتر بووبووه‌ لیژنه‌یه‌كی یان ئۆرگانێكی ئه‌و حزبه ‌و حزبیش (یه‌كێتی بێكاران) به‌ موڵكی خۆی ده‌زانی، بۆیه‌ هه‌موو شه‌ڕێكیان پێده‌كرد، بۆ نموونە بۆ پشتیوانی له‌ ڕێبوار ئه‌حمه‌د، كه‌ لەسەر بابه‌تێكی ئه‌و، له‌لایه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمەوە،بڕیاری داخستنی ڕۆژنامه‌ی بۆپێشه‌وه‌ درا بوو و ده‌بوایه‌ یه‌كێتی بێكاران خۆی و ئه‌ندامان و هه‌ڵسوڕاوانی هه‌رچی توانای مادی و مه‌عنه‌ویی ھەیە، لەو پێناوەدا به‌خه‌رجی بده‌ن، بۆیه‌ ڕۆژانه‌ له‌لای قەڵای شاری هه‌ولێر (یه‌كێتی بێكاران) به‌ شه‌ڕه‌دار و چه‌قۆ له‌گه‌ڵ ئیسلامییەكان ئاماده‌ ده‌كرا. ته‌نانه‌ت كار گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی زیاتر له‌ ١٣ هه‌ڵسوڕاو و نوێنه‌ری ڕێكخراوه‌كان ڕه‌وانه‌ی زیندان بكرێن، كه‌ زیاتر بۆ ماوه‌ی دوو هه‌فته‌ له‌ زینداندا مانەوە؛ لەوانە هاوڕێیان ( شاپوور عبدالقادر، قابیل عادل، حسێنی داره‌توو، كاوه‌ی مام سه‌ید، سیروان عەلی، هاوڕێ په‌نگر و چه‌ندین هاوڕێی  دیكه‌) بەداخەوە ناوەكانیانم باش لەبیر نەماوە.

من ئه‌و ڕۆژگاره‌م لەبیرناچێته‌وه‌، كە من و هاوڕێ كاوه‌ زۆرمان هه‌وڵدا، كە ئه‌مه‌ مواجه‌هه‌ی ئێمه‌ نییه،‌ بۆ ئێمه‌ مه‌سه‌له‌ی بێكاران كاری ئه‌ساسیه‌، به‌ڵام ئه‌ندامانی حزبی كۆمونیست به‌كه‌یفی خۆیان لەنێو بێكاران ته‌ڕاتێنیان ده‌كرد و هه‌روه‌ها ئه‌و كاته‌م له‌بیرناچێت، كه‌ هاوڕێیان شاپوور و قابیل ده‌ستگیركرابوون، ئێمه‌ نوێنه‌ری ڕێكخراوه‌كانی یه‌كێتی بێكاران و كۆمه‌ڵه‌ی ئاواره‌كان و ڕێكخراوەی سه‌ربه‌خۆی ژنان و ڕێكخراوه‌ی كارگه‌ ئه‌هلییەكان له‌ شاری هه‌ولێر، ده‌سته‌یەكی عەلاقاتمان بۆ چوونه‌لای بەێوەبەرانی دەزگەی ئاسایش لەپێناو ئازادكردنی ئه‌و هاوڕێیانه‌ دروستكرد،  كه‌ هاوڕێ كاوه‌ و ھاوڕێ حسین و ھاوڕێ ئاڵا و من له‌و لیژنه‌یه‌دا  ئه‌ندام بووین و لەلایەكی تریشه‌وه‌، ڕێپیوانێكیشمان بۆ به‌رده‌م دەزگەی ئاسایش ئاماده‌كردوبوو، كه‌ ئه‌گه‌ر لیژنه‌ی عەلاقات لە دانیشتنەكەیدا لەگەڵ بەڕێوەبەرانی ئاسایش سەركەوتووو نه‌بوو، ئه‌وا پێویستە ڕیپێوانەكه‌  بۆ ئه‌و شوێنه‌ به‌ڕێبكه‌وێت. ئێمه‌ لیژنه‌كه‌ له‌ ئاسایش بووین، دادوه‌ر بڕیاری ئازادكرنی ئه‌و هاوڕێیانه‌ی دابوو، به‌س چه‌ند كاریكی ڕۆتین مابوون، به‌ڵام له‌ ناكاو نێو ئاسایش شه‌ڵه‌ژا و هه‌واڵ گەیشت، كه‌ ڕێپێوان به‌ڕێوه‌یه‌. ئێمه‌ كە زانیمان بارەكه‌ خراپه‌، بۆیه‌ من له‌ ئاسایش ده‌رچووم، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ڕێپیوانە نه‌گاته‌ به‌رده‌م ئاسایش. دیاره‌ ڕێپێوانه‌كه‌ به‌ دوو به‌ش هاتبوون؛ به‌شێكیان له‌پشتی بینای پاڕیزگاوه‌ ده‌هاتن، كه‌ زۆربه‌یان پیاوان بوون، به‌شەكەی تریان یه‌كسه‌ر به‌نێو (بازاری سیروان)دا بۆ به‌رده‌م بینای ئاسایش ده‌هاتن. ئێمه‌ هه‌رچه‌نده‌ توانیمان ئه‌وانه‌ی كه‌ لەلای پاڕیزگاوه‌ هاتبوون، ڕابگرین، بەڵام فریای به‌شه‌كەی تر نه‌كه‌وتین، بۆیه‌ یه‌كسه‌ر گه‌شتنه‌ به‌رده‌م بینای ئاسیش. ناچار من چووم و ڕوومكرده‌ (ئارام عەلی) یەكێك له‌ ئه‌ندامانی حزبی كۆمونیست، كه‌ ڕێپێوانكه‌ی هێنابوو و خۆی له‌ژێر چه‌تری دوكانان نه‌دەهاته‌ ئه‌م لاوه‌، كه‌ زیاتر له‌ (١٠٠) مه‌تر له‌ ڕپێوانه‌كه‌وە دوور بوو . پێموت ئه‌و ڕێپێوانتان بۆ نارد، وتی”تازه‌ هات”، وتم باشه‌ وه‌رن بیانگه‌ڕێننه‌وه‌ ئه‌وه‌ جەماعه‌ت ئازادده‌كه‌ن، وتی “ئه‌وه‌ من نایكه‌م خۆت ده‌توانیت بیكه‌ی”، وتم ڕێپێوانێك من به‌ڕێمنه‌كردبێت، ئێستاكە چۆن به‌ قسه‌ی من ده‌كات، بزه‌یه‌كی كرد وتی “نازانم. .”.  به‌هه‌رحاڵ من گه‌ڕامه‌وه‌ بۆ لای هاوڕێكانم لەنێو ئاساییش ( كاوه‌ ، حسینی داره‌توو)، بۆ ئه‌وه‌ی بزانین چی بكه‌ین، یه‌كسه‌ر (هیوا) به‌رپرسی سیاسی ئاسیش به‌رده‌می لێگرتم و وتی “ئه‌مه‌ چییە ئێمه‌ نه‌مانوت، به‌رده‌بن”، وتم ئه‌وانه‌ هاتوون بۆلای ڕابه‌رەكه‌یان (شاپوور) بۆ ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ خۆیان بێبه‌نه‌وه‌. . وتی “ئێستا پیانبڵی با‌ ئێره‌ چوڵبكه‌ن، ئه‌گینا ئازادناكرین”. منیش زۆر به‌ ‌نائومێدییەوە له‌ وه‌زعه‌كه‌ گه‌ڕامه‌وه‌ بۆ نێو خه‌ڵكە، كه‌ سوور زانیم به‌قسه‌م ناكه‌ن، چوومه‌ به‌ردمیان هه‌واڵی ئازادكردنی (شاپوور و قابیل)م پێڕاگه‌یاندن و پێموتن ئێوه‌ ئێره‌ چۆڵبكه‌ن، دادوه‌ر بڕیاریداوه‌. هه‌موویان وتیان “ئێره‌ چۆڵناكه‌ین شاپوور له‌گه‌ڵ خۆمان ده‌بەینه‌وه‌.”  منیش ئه‌مه‌م له‌لا چاوه‌ڕوانكراوبوو، بۆیه‌ هه‌ر كه‌ تۆزێك هاتمه‌ ‌ئەم لاوه‌، یه‌كسه‌ر دوو ئاسایش هه‌ردوو ده‌ستیانگرتم و وتیان “كاك هیوا ئیشی پێته‌”. هه‌ر كه‌ گه‌یشتمه‌ نێو بینای ئاسایش،  تا گه‌یشتمه‌ نهۆمی دوو، وه‌ك گه‌له‌گورگ كه‌وتنه‌ گیانم، كه‌ دەموچاوی ھاوڕێ (كاوه‌)م بینی، زانیم كە ئه‌ویشیان ده‌ستگیركردوه‌ . منیان برده‌ ژوره‌كه‌ی هیوا و پێیوتم ” ئیتر تۆ نوێنه‌ری چێت”، منیش وتم ئه‌ی ئا ئه‌مه‌ ئازادی و دیموكراسی ئێوه‌وه‌یه‌ ….  ئیتر ھەر ئه‌ونده‌م خۆشبوو، كە ئه‌و وشەیه‌م وت، زیاتر له‌ چوار كه‌س لێاندام تا له‌هۆش خۆم چووم. . دواتر بردیانمه‌ زیندانه‌وه‌. كه‌ بۆ ماوه‌ی نزیك دوو هه‌فته‌ هه‌موومان له‌گه‌ڵ ھاوڕێ (شاپوور) و ئه‌وانیش به‌ندكراین. . به‌ڵام من ئه‌و هه‌موو لێدانم خوارد به‌ قه‌د ئه‌و وشەیه‌ ناخۆش نه‌بوو، كاتێك كە لەگەڵ هاوڕێكانم له‌ زیندان درچووم و (ئارام عەلی)م بینی، به‌ پێكه‌نینه‌وه‌ پێیوتم  ” ئاوها ڕێپێوانتان پێده‌كه‌ین و ده‌ستگیرده‌كرێن و بڕواتانیش به‌ مه‌سه‌له‌كه‌ نییه‌” لەگەڵ قاقا‌ی پێكەنینەكەی ئه‌ودا، ئه‌وجار هه‌موو شه‌قه‌كانی ئاسایش زیاتر ئازاریان به‌ هه‌موو جه‌سته‌ و ڕۆحم ده‌گه‌یاند.

له‌لای حزبی كۆمونیست (بێكاران) و ئامانجی بێكاران شتێكی بێبایەخ بوون، دیاره‌ ئه‌مه‌ به‌س بەرامبەر یه‌كێتی بێكاران وانه‌بوو، بۆ ڕێكخراوه‌كانی تری وه‌ك كۆمه‌ڵه‌ی ئاوه‌ره‌كان و ڕێكخراوه‌ی ژنان هه‌ر ئاوابوو . بۆیه‌ ئێمه‌ كە گروپێك بووین، تا هه‌ڵسوڕانێكمان بۆ داخوازییەكی بێكاران ده‌كرد، ڕوحمان ده‌رده‌چوو، كه‌ له‌ بناغه‌دا كاتی خۆی بێكارانی ئەندام بۆ ئه‌و ئامانجانه‌ ده‌نگیان به‌ ئێمه‌ دابوو، تاوەكو نوێنه‌رایه‌تییان بكه‌ین.

سیروان عه‌لی ، گۆران عه‌بدوڵڵا ، کاوه‌ حه‌سه‌ن

کۆڕی لێدوان له‌سه‌ر پێکهێنانی فێدراسیۆنی ڕێکخراوه‌ جه‌ماوه‌رییه‌کان

گۆران عەبدوڵڵا :

من پێموایە یەكێك لە دروشمە زۆر جوانەكانی (یەكێتی بێكاران لە كوردستان) هەڵگرتنی دروشمی ” كاری گونجاو یان بیمەی بێكاری” بوو. رەنگە تاڕادەیەك لەو سەردەمەدا ناواقعی دەركەوتوبێت، بەڵام بەدڵنیایەوە هەڵگری مەودایەكی دوورە لە مرۆڤدۆستی. هەموو ڕێكخراوێكی جدی هەڵگری دروشمی خۆیەتی، گرنگ نییە ئەو دروشمە قابیل بەوەیە لەو ڕۆژگارەدا بەدیبێت یان نا، گرنگ ئەوەیە تۆ چ ئاسۆیەك دەخەیتە پێش ئەو چین و تویژەی، كە ئەو ڕێكخراوە نوێنەرایەتییان دەكات. یەكێتی بێكاران  بەمەبەستی چاككردنی ژیانی خەڵك، دەیان داخوازی كردە شیعاری ڕۆژانەی خۆی. ئەگەر سەیری ڕۆژنامەی (دەنگی بێكاران) بكەین، هەموو ئەو داخوازییە دەسبەجێیانە دەبینین، كە لەو سەردەمەدا پێویستی خەڵكی بێكار بوون. یەكێتی بێكاران هەوڵی بەدەستهێنانیانی ئەم داخوازیانەی داوە؛ لەوانە سووتەمەنی ، ئازوقە، داو و دەرمان و خانوبەرە. . . . هتد.

ئاكۆ محەمەد :

ئەوەندەی من بزانم و لە بڵاوكراوه‌كەشیدا بەناوی ‘دەنگی بێكاران’ دەركەوتووە، “كاری گونجاو یا بیمەی بێكاری” بوو، لەپاڵ ئەوەشدا كۆمەڵێك داخوازی كاتیی وەك دابەشكردنی یەكسانی خۆراك و كۆمەكە جیهانییەكان، كێشەی خانووبەرە و سوتەمەنی و هاتووچۆ و زۆرێكی دیكە، كاریان بۆ دەكرا و خۆپیشاندانیان بۆ ڕێكدەخرا .

درێژەی ھەیە ….

بەشی یەكەم : http://wp.me/p17qj9-1N

************************

ئیمەیل    y.beekaran@post.com

ئەرشیڤی  http://issuu.com/yekeeti-beekaran

فەیسبووك https://www.facebook.com/yeketi.bekaran

مێزگردی گێڕانەوە و پێداچوونەوە و ھەڵسەنگاندنی ئەزموونی یەكێتی بێكاران لە كوردستان و خەباتی جەماوەریی لە ساڵانی ١٩٩٢ تا ١٩٩٨ / بەشی یەكەم   Leave a comment

مێزگردی گێڕانەوە و پێداچوونەوە و ھەڵسەنگاندنی ئەزموونی یەكێتی بێكاران لە كوردستان و خەباتی جەماوەریی لە ساڵانی ١٩٩٢ تا ١٩٩٨

بەشی یەكەم

خوێنەرانی ھێژا، چالاكان و دڵسۆزانی بزووتنەوەی بێكاری لە ھەر شوێنێك ھەن، وەك بەخۆتان ئاگادارن، لە نۆڤەمبەری ٢٠١٠دا ئێمە ( گۆران عەبدوڵڵا، سیروان عەلی و ئاكۆ محەمەد ) دەستبەكاری پرۆژەی كۆكردنەوە و نووسینەوەی مێژوو و  ئەزموونەكان و بەڵگەنامەكانی ( یەكێتی یەكێتی بێكاران لە كوردستان ) بووین و بەو بۆنەوە باگەوازێكمان بڵاوكردەوە و  ھاوكات وەك بەسەركردنەوە و ھێناگۆ و گیڕانەوەی بەسەرھات و ئەزموونەكان، كۆمەڵە پرسیارێكمان ئاراستەی گشت چالاكانی ئەوسای یەكێتی بێكاران [تا ئەو جێیەی كە ئیمەیل ئەدرەس و ژمارە تەلەفۆنی ئەو ھاوڕێیانەمان ھەبووبێت] كردن. بەداخەوە بێجگە لە دوو ھاوڕێ [عەبدوڵڵا سلێمان و كاوە حەسەن]، كەسی دیكە بە دەم بانگەواز و وەڵامدانەوەی پرسیارەكانەوە نەھات. بەڵام ئەمە نەبووە ھۆی ساردبوونەوە و وەستانی ئێمە لەو پرۆژە و ئەو ئامانجەی كە لەپێش خۆمانمان داناوە و وەك درێژەی كارەكەمان و ھاوكات وەك بوارڕەخساندن بۆ ئەو ھاوڕێیانەی، كە ئیمەیل ئەدرەس و ژمارە تەلەفۆنیانمان نەبووە، تاوەكو پرسیار و پرۆژەكەیان بۆبنێرین، بەخۆمان لەنێوان خۆماندا وەك ھەر چالاكێكی دیكەی یەكێتی بێكاران لەنێوان ساڵانی ١٩٩٢ – ١٩٩٨، مێزگردێك كراوەی ئینتەرنێتیمان ڕێكخست و سەرەنجام ئەم دیالۆگەی لێكەوتەوە، كە لێرەدا بە ئامانجی بانگەوازكردنەوە و ڕاكێشانەی ھاوڕێیان، چ ئەوانەی كە وەڵامی پرسیارەكانیان داوەتەوە و چ ئەوانەی لە كاتی خۆیدا بە ھەر ھۆیەك و ڕێگیرییەكەوە، بواریان بۆ نەڕەخساوە، تاوەكو بەشداری بكەن و ڕەخنە لە بۆچوون و گێرانەوە و لێكدانەوەكانی ئێمە و ئەو دوو ھاوڕێیەی كە وەڵامیانداوەتەوە، بگرن و لەوێدا كە بیرەوەری ئێمە بواری گێڕانەوە و گەڕانەوەی بۆ سەر ھەموو لایەنەكانی ئەو ئەزموونە خەباتكارانەی بێكاران نەدابێت، ئەوان درێژەی پێبدەن و جارێكی دیكە بە گیانێكی ھاوڕێیانە و بەرپرسیارییەوە، پێكەوە درێژە بە مشتومڕ و توێژینەوەی ئەو ئەزموونە جەماوەرییە درێژخایەن و خەباتكارانەی سەردەمە تاریكەكانی ئابڵۆقەی ئابووریی و جەنگی نێوخۆ و ھێرش و ھەڕەشە و مەترسی دەوڵەتانی دراوسێ بۆ ھەرێمی ناجێگیری ئەوسای كوردستان، بدەین.

ھاوڕێیان ڕەخنە و ڕاستكردنەوەی ئێوە لە گێڕانەوە  و تۆماركردن و لێكدانەوە و پێداچوونەوەكانی ئێمە، تەنیا مەرج و مسۆگەركەری زیندووراگرتنی پرۆژەی پێداچوونەوە و  نووسینەوەی ئەزموونی یەكێتی بێكاران لە كوردستانە و ھاوكات درێژەپێدەر و پوختەكەر و ڕزگاركەری مێژوو و ئەزموونەكان و لایەنە دەرنەكەوتەكانی خەباتی ئەو ڕێكخراوە جەماوەرییە و بزووتنەوەكەیە لەو ڕۆژگارەدا، كە بە جۆرێك ئێوەش تێیدا بەشدار و چالاك بوون.

دەقی بانگەوازی پرۆژەكە

 نامەیەكی گشتیی بۆ چالاكان و دڵسۆزانی بزووتنەوەی بێكاران

هاوڕێیانی هێژا، ئەندامان و چالاكانی (یەكێتی بێكاران لە كوردستان)، وێڕای ڕێز و سڵاو و خۆشەویستیمان، هەواڵتاندەپرسین لە هەر كوێیەك هەن  …

هاوڕێیان، هاوكاران و دڵسۆزانی بزووتنەوەی بێكاری لە كوردستان، لەبەر دەستڕانەگەییشتنمان بە ئیمەیل ئەدرەس و ژمارەتەلەفۆنی هەمووتان، نەمانتوانی ڕاستەوخۆ پەیوەندیتان لەتەكدا بگرین و پەیام و پرسیارەكانیان ئاراستە بكەین و لە دەستپێكردنی پرۆژەكە ئاگادارتان بكەینەوە، بەدروستمانزانی، كە لێرەوە پەیام و پرسیارەكانتان ئاراستەبكەین و داواتانلبكەین، كە بە هەر شێوەیەك و بە هەر ڕێگەیەك و بەهەر زمانێك بۆتان دەلوێت، بەشداریبكەن و لە بۆچوون و پێشنیاری خۆتان ئاگادارمانبكەنەوە و پرۆژەكە بە زانیاری و دۆكومێنتەكانتان فروانتر  و پشتئەستوور بكەن.

تكایە لەتەك وەڵامەكانتاندا كورتەیەك وەك ناساندن لەمەر خۆتان بنێرن؛ بەتایبەت نازناوی ناسراو یا ناوی سیانیتان و ئەگەر بۆشتان گونجاوبوو وێنەیەكی بچووكی خۆتانی ھاوپێچبكەین.

ئێمە (سیروان عەلی، گۆران عەبدوڵڵا، ئاكۆ موحەمەد) وەك دەستەیەك لە ئێوە و بەشدارانی ڕێكخراوی (یەكێتی بێكاران لە كوردستان) لەو ڕۆژگارەدا، لەو بڕوایەداین، كە ڕێكخراوی یەكێتی بێكاران لە كوردستان و مێژووەكەی بەشێكە لە ڕابوردووی هەر یەكە لە ئێمە و هەڵدانەوەی لاپەڕەكانی و پاراستنی لە فەوتان و فەرامۆشی، ئەركی سەرشانی هەر یەكە لە ئێمەیە، هەر ئەم بڕوایەشە كە ئێمەی لە دەوری ئەم پڕۆژەیە كۆكردووەتەوە و بە‌هەمان شێوەش لەو بڕوایەداین، كە بەبێ ئامادەیی و هاریكاری و بەشداری چالاكانەی ئەنگۆ، پڕۆژەكە ناتەواو دەمێنێتەوە و سەركەوتوو نابێت.

لەسەر هەمان بنەما رێگە بە خۆمان دەدەین و كۆمەڵێك پرسیار وەك كلیلی كردنەوەی دەرگەی باسەكان و بەشدارییەكان ئاراستەی هەر یەكە لە ئەنگۆ دەكەین. چونكە لەو بڕوایەداین، بەبێ شڵەقاندنی گۆمی مەنگی بێدەنگی، هەستان بەو كارە ئەستەمە و هەموو كارێكیش لە خاڵێك و لە ساتێكدا و لە كەسانێكەوە دەستپێدەكات. هەڵبەتە نەوتراو نەمێنێتەوە، كە ساڵانێكە ئێمە بیرمان لەم پڕۆژەیە كردووەتەوە، بەڵام بەداخەوە بە هۆی نەبوونی پەیوەندی ڕاستەوخۆ و نەبوونی كاتی پێویست و گرفتی ڕۆژگارەوە بۆ ئێستا ماوەتەوە.

لێرەدا ماوە بڵێین، ئامانج لەم پەیامە تەنیا بەسەر كردنەوە نییە، بەڵكو بانگەوازە بۆ بەشداری و هاریكاری و باشتركردنی پرۆژەكە و سەرخستنی بە گەلكاری و كاری خۆبەخشی هەموولایەك، چونكە لەو بڕوایەداین بیركردنەوەی كۆمەلێك لە هی تاكەكەسێك فراوانتر و كاری كۆمەڵێك لە هی كەسێك سەركەوتوو تر و تێروتەسەلتر دەبێت.

بە هیوای بەشداری و هاریكاری چالاكانەی هەموو خەباتكاران

دەستەی ئامادەكار : گۆران عەبدوڵڵا، سیروان عەلی، ئاكۆ محەمەد

 

هۆكاری پێشكه‌وتن و سه‌رهه‌ڵدانی بزووتنه‌وی بێكاران و ڕێكخراووبوونی له‌پێش به‌شه‌كانی دیكەی كۆمه‌ڵگه‌ی عیراق (كوردستان)ی وێرانەی شەڕەكان و ئابڵۆقەی ئابوورییەوە چی بوو و چۆن ده‌بینی؟

 bekaran_daratw2

سیروان عەلی :

له‌ وەڵامی ئه‌م پرسیاره‌دا، پێمباشه‌ له‌‌ دوو ته‌وه‌رەدا بچمه‌ وەڵامدانه‌وه‌ی. یه‌كه‌م، ئه‌وه‌نده‌ی بگەڕێته‌وه‌ سه‌ر تایبه‌تمه‌ندی باردودۆخی عیراق به‌گشتی و چینی كرێكار به‌تایبه‌تی، پێویست به‌ لەسەروه‌ستانێك ده‌كات. عیراقی دوای ساڵی ١٩٩١، چی له‌ ڕووی بناغه‌ی ئابوورییه‌وه‌ و چی له‌ ڕووی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه، وڵاتێكی خاپووركراوی دوای دوو جه‌نگی به‌رده‌وام و جه‌رگبڕ و وێرانكەر بوو به‌ هۆكاری ڕیشه‌یی له‌ ناشیاوی جێگه‌ی و شوێنی ململانێی چینایه‌تیی و ته‌نگژه‌كانی نێوان كار و سه‌رمایه‌، داڕمانی ژێرخانی ئابووریی و كه‌وتنه‌ سه‌ر قه‌رزێكی زۆر و ئابڵوقه‌ی ئابووریی سه‌خت، عیراقی له‌ مه‌نگه‌نه‌ دابوو و ده‌یدا. عیراق ورده‌ ورده‌ له‌ وڵاتێكی نۆرماڵی خاوه‌ن به‌رهه‌می تایبه‌ت به‌خۆی و هه‌ناره‌ده‌ری به‌رهه‌می سروشتی و پڕ بایخ له‌ جیهاندا  گۆڕا بۆ‌ وڵاتێكی به‌رخۆر و بێتوانا. كارگه‌ پیشه‌سازییەكان بوون به‌ كارگه‌ په‌ككه‌وتووەكان، له‌ده‌ستنه‌مانی كەرەستە و ئامێری یه‌ده‌ك و هه‌روەها دابەزینی نرخی نه‌وت، كه‌ تاقه‌ خوێنده‌ری عیراق بوو، ئه‌وەنده‌ی تر ئه‌و وڵاته‌ی په‌كده‌خست. خۆی له‌ خۆیدا ئه‌و باره‌ بوو به‌ مایه‌ی هه‌ڵئاوسانی دراوی عیراقی، هه‌رچی كرێكاری نێو كارگه‌ په‌كه‌وتووەكانیش هەبوون، ڕه‌وانه‌ی بێكاری ‌كران. مه‌سه‌له‌یه‌كی سه‌رنجڕاكێشتر بوونی كارگه‌ جه‌نگییەكانی عیراق بوو، كه‌ عیراقیان كردبوو‌ به‌ سه‌ربازخانه‌یەكی گه‌وره‌، كه‌ زیاتر له‌ ملیۆنێك مرۆڤ مه‌زنده‌ ده‌كرا و بێجگه‌ له‌ بوونی وه‌زارەتی تایبه‌تی پێشەسازی سه‌ربازی. ھەروەھا‌ له‌ دوای هێرشی هاوپه‌یمانان بۆ سه‌ر ئه‌و هێزه‌‌‌ بێتوانایه‌ و ده‌رپەڕاندنی له‌ خاكی كوەیت و دواتر كه‌وتنی زیاتر له‌ ١٣ پارێزگا به‌ده‌ستی خه‌ڵكی ڕاپه‌ڕیو.‌ ئه‌و هێزەی‌ سه‌ربازییەی‌‌ هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌ و به‌ هێزی مه‌زنی بێكارانەوە په‌یوه‌ست بوو ، ئیتر كرێكاری له‌سه‌ركار به‌شی هه‌ره‌ بچووكی پێكهاته‌ی ئه‌و چینه‌ بوو (چینی كرێكار)، به‌نیسبه‌ت كوردستانیشه‌وه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌تایبه‌ت دوای چووڵكردنی داموده‌زگاكانی حكوومه‌تی مه‌ركه‌زی له‌ كوردستان، ئیتر خه‌لكی سه‌ر كاره‌كانیش بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر بێكار و بێمووچه‌ مابوونه‌وه‌ و‌ ده‌سه‌ڵاتی تازه‌ دامه‌زراوی كوردیش خۆی تووشی گێژه‌ن بووبوو، نه‌یده‌زانی چۆن ئه‌م میله‌ته‌ بخاته‌ سه‌رپێ، تاقه‌ شتێك هه‌بوو ڕێكخراوه‌ مرۆیی و خێرخوازه‌كان بوون، كه‌ به‌رنامه‌ی كۆمه‌ككارییان پێشكه‌شده‌كرد. ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌ بۆ خۆی بارێكی هێنایه‌ ئارا‌وه،‌ هه‌ر جۆره‌ خه‌باتكردنێك ده‌بوو به‌ خه‌بات و داكۆكیكردن له‌ به‌شی هه‌رە زۆری كۆمەڵگا، كه‌ بێكاران بوون. بۆیه‌ سه‌رهه‌ڵدانی بزووتنه‌وی بێكاری له‌ سه‌ر یایه‌ی واقعی وه‌ستا بوو.

ته‌وه‌ره‌ی دووه‌م، له‌ ڕووی سیاسیشەوە، هیچ بزوتنه‌وه‌یه‌ك به‌ڕاده‌ی كۆمونیسته‌كان به‌گرنگیدان به‌ خه‌بات و داخوازی ئه‌و چینه‌ هه‌ستیار نه‌بوون. به‌ڵام ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ش زۆر بێئه‌زموون بوو، له‌به‌رئه‌وه‌ی تێكه‌ڵبوونی ئه‌م بزووتنه‌وه‌ سیاسییه به‌ چینی كرێكار‌ و تێگه‌شتنی بۆ زەروره‌تی كاری ئه‌و ڕۆژه‌ له‌ بیرتیژیه‌وه‌ نه‌بوو. به‌ڵكو ده‌رسوه‌رگرتن له‌ هه‌ڵه‌كانی پێشووی ده‌بووه‌ مایه‌ی تێگه‌شتنی ئه‌و بۆ خه‌باتی ئه‌و چێنه‌ له‌و سه‌ردمه‌دا. چاك له‌ بیرمه‌ زۆربه‌ی چه‌په‌كان له‌ سه‌ره‌تای ڕاپه‌رین خۆیان خه‌ریككردبوو به‌ ئه‌ولیاتێك و مەهامێك كه‌ مەهامی ئه‌و ڕۆژه‌ نه‌بوون. بۆ نموونه‌ ده‌خوازی ٣٥ سه‌عات كار له‌لایه‌ن ڕه‌وت كۆمونیسته‌وه‌ ده‌ربڕی نه‌خوێندنه‌وه‌ی واقعی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ بوو. له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و كاته‌ زوربه‌ی خه‌ڵك بێكار بوون، ئیتر ٣٥ سه‌عاتكاری چی؟! دواتر به‌ بەخۆداچوونه‌وه‌یه‌ك هات، كه‌ هۆكاری تایبه‌تریش له‌و باره‌وه‌ هه‌بوو، كه‌ دواتر دەگەڕێمەوە‌ سه‌ری، بوو به‌ هۆی ئه‌وه‌ی ڕه‌وتی كۆمونیست و ئه‌ندامه‌كانی یه‌كه‌م كه‌سانێك بن له‌ دامه‌زراندنی یه‌كێتی بێكاران به‌شداربن. مه‌سه‌له‌یه‌كی تر شكانه‌وه‌ی شواراكان بوو، له‌ به‌رامبه‌ر هێرشی هێزه‌ ناسیۆنلیسته‌كاندا‌. كه‌ ده‌بوو ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ بیر لە شتێكی دیكه‌ بكاته‌وه‌، كه‌ مه‌سی كۆمەڵگە ده‌كات. كه‌ به‌ڕاستیش ئه‌م جاره‌یان گرتی و مه‌سه‌له‌ی بێكاری بوو، بەم جۆرە دامه‌زراندنی یه‌كێتی بێكاران هاته‌ ئاراوه‌.

گۆران عەبدوڵڵا :

یەكێتی بێكاران لە كوردستانەوە سەریهەڵدا و هەر لە كوردستانیش مایەوە، ئەو هۆكارانەی كە وایانكرد، وەها ڕێكخراوێك دروستبێت، یەكەم بوونی ئەو فەزا سیاسییەی پاش ڕاپەڕین و ڕزگاربوونی سێ شاری گەورەی كوردستان لەدەست ڕژێمی بەعس. دووەم بوونی ماتریاڵەكە خۆی واتە بێكاری. وەكو سیروان ئاماژەی پێكرد، عێراق بە دوو شەڕی گەورەدا تێپەریبوو، بێكاریش هەمیشە پاشكۆی شەڕە، لە كوێ شەڕ ھەبێت لەوێش بێكاری لە زیادبووندایە، بەتایبەت وڵاتانی جیھانی سێیەم، كە چەك و چۆڵەكانیشیان لە دەرەوە هاوردەدەكەن. ڕاپەڕین لە كوردستان و خوارووی عێراق شیرازەی دەوڵەت و دەوڵەتبوونی تێكدابوو، سەرباری داخرانی زۆرێك لە كارگە و شوێنە خزمەتگوزارییە دەوڵەتییەكان، ژمارەیەكی زۆریش لەو خەڵكانەی كە لە ڕیزەكانی سوپای عێراقیدا وەك جاش و سەرباز كاریاندەكرد، پێش ڕاپەرین بێمووچە مابوونەوە. بەگشتی لە كوردستان بارودۆخێكی زۆر نالەبار لەڕووی بژێوییەوە هاتبووە ئاراوە. بۆ هەر ئینسانێك كە خوازیاری خۆشگوزەرانی كۆمەڵگە بوو، دەبووایە لێرەوە دەستبەكاربێت، واتە بێكاران. بەڵام لەو خاڵەدا لەگەڵ سیروان تەبانیم، لە چركردنەوەی مێژووی بزووتنەوەیەكی كۆمەڵایەتی بۆ تاكە ڕێكخراوێكی سیاسی. ئەوە ڕاستە ئەندامەكانی ڕەوتی كۆمونیست لە بەشداریكردندا بەشی شێریان پێبرابوو، ئەوەش خۆبەخۆ بوو، نەك وەك پلانێكی ڕێكخراوەیی.

ئاكۆ محەمەد :

بە بۆچوونی من دوو هۆكاری هەبوو؛ یەكەم بێكاری و نەبوونی و برسیەتی وەك بەرئەنجامی ئابڵۆقەی ئابووری هاوپەیمانان لەسەر عیراق بەگشتی و ئابلۆقەی ئابووری ڕژێمی ئەوسای عیراق لەسەر كوردستان بەتایبەتی. دووەم، دەستپێشخەری و ئامادەیی كەسانی سۆشیالیستی سەر بە ڕێكخراوە چەپەكان، كە وەك بەشێك لە خەڵك بەزۆری بێكاربوون و هاوكات پێداویستیی ڕێكخراوبوونی بێكاران و یەكگرتنییان لەپێناو بەدەستهێنانی ئامانجگەلێكی دەستبەجێدا، دەركدەكرد، بە پێگەییشتنی من، ئەم دەرك و ھوشیارییەش، كارایی وانە و پاگەندەكانی ڕادیۆ كۆمەڵە بوون لەسەر توێژێك لە چالاكانی سۆشیالیست یا وردتر بڵێم چەپی نوێی پاش چەپی پڕۆ-ماوی و پڕۆ-ڕوسی و پڕۆ-كوبایی لە ھەرێمی كوردستاندا.

سیروان عەلی:

ھاوڕێ گۆران من نازانم له‌ كوێدا میژووی بزوتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تیم گه‌ڕاندۆته‌وه‌ بۆ ته‌نها ڕێكخراویك (ڕه‌وتی كۆمۆنیست)؟! بەڵكو من وتوومه‌ ئه‌ندامانی ئه‌و ڕێكخراوه یه‌كه‌م كه‌سانێك بوون كە‌ له‌ دامه‌زراندنیدا به‌شداربوون.

كه‌ی و له‌ كوێ وه‌ها ڕێكخراوێك بۆ یه‌كه‌م جار هه‌سته‌ی سه‌ره‌تایی پێكهات و چۆن به‌ خێرایی توانی سه‌رتاسه‌ری كوردستان بگرێته‌وه‌؟

سیروان عەلی :

ئه‌گه‌ر پرسیاره‌كه‌ ئەوەبێت، یه‌كه‌م جار له‌ كوێ به‌ ئاشكرا سه‌ریهه‌ڵدا. ئه‌وه‌ی ڕاستی بێت له‌ شاری هه‌ولێره‌وه‌ ده‌ستیپێكرد و‌ كه‌سێك كه‌ به‌ منی وت هاوڕێی به‌ڕێزم عبداڵله‌ سلێمان بوو، كه‌ خۆی پێشتر یەكێك بوو له‌ كرێكاره‌كانی كارگه‌ی نه‌سیج و زیانێكی جه‌ستی زۆری پێگه‌شتبوو به‌ هۆی هێرشه‌كانی ڕژێمی به‌عس له‌ كاتی گرتنه‌وه‌ی شاری هه‌ولێردا، كه‌ باسی له‌ بیرۆكه‌كه‌ كرد و وتی كۆمه‌ڵێك خه‌ڵكی چالاك هه‌ن، كه‌ بڕوایان به‌م كاره‌ هه‌یه‌، منیش پشتگیری خۆمم بۆ مه‌سه‌له‌كه‌ ده‌ربڕی. دواتر یه‌كه‌م كۆبوونەوە له‌ باخچه‌ی مامۆستایان له‌ گه‌ڕه‌كی تەیراوا‌، دووەم كۆبوونه‌وه‌ له‌ باخچه‌ی گڵكه‌ند ئه‌نجام درا له‌ ڕێكەوتی ١٩٩٢/٦/٣٠ كه‌ بووە مایه‌ی ده‌ستپێكردنی كاره‌كان و له‌ سه‌ره‌تادا به‌ناوی بزوتنه‌وه‌ی بێكاران ده‌ستیپێكرد، كه‌ زیاتر (٥٠) هه‌ڵسوڕاو له‌و كۆبوونەوەیەدا‌ ئاماده‌بوون. ئه‌وه‌ی چۆن ئه‌م ڕێكخراوه‌ په‌ره‌یسه‌ند په‌یوه‌ندی به‌ دوو لایه‌نه‌وه‌ هه‌بوو؛ یه‌كه‌م شت، ئه‌و كاته‌ی بزووتنه‌وه‌ی كۆمۆنیستی به‌تایبه‌ت ڕێكخراوی ڕه‌وتی كۆمونیست خاوه‌ن بڕوا و متمانه‌یه‌كی گه‌وره‌‌بوو له‌لایه‌ی جه‌ماوه‌ری كوردستان و هه‌روه‌ها به‌ هۆی میژوویه‌ك كه‌ هه‌موو هه‌ڵسوڕاوانی سوشیالیست و كۆمونیست له‌ گشت ڕێكخراوه‌كاندا و ده‌رەوه‌ی ڕێكخراوه‌كان،‌ بۆ‌ ماوه‌ی ساڵێك له‌ چالاكی جدی و دڵسۆزانه‌ بۆ به‌رگری له‌ خه‌ڵكی كرێكار و زه‌حمه‌نكێس بوو به‌ ده‌سه‌تمایه‌یه‌كی گرنگ.  مه‌سه‌له‌یه‌كی تر كه‌وای كرد ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ زوو گه‌شه‌بكات، خوودی دیارده‌ی فروانیی بیكاری و هه‌ڵچوون و حه‌ماسه‌تی خه‌ڵك بوو لەپێناو ژیانێكی باشتر و هه‌ره‌وها جۆرێك له‌ ته‌وەهوم، كه‌ به‌شێكی حزبه‌ نەتەوەییەكان سا‌ویلكانه‌ به‌نیازی زه‌ربه‌لێدان له‌م ڕێكخراوه‌ دروستیانكردبوو، به‌شێك له‌و ته‌وەهومه‌ كه‌ خۆی ئه‌رزیه‌تی له‌ زه‌ینی خه‌ڵكی كوردستان هه‌بوو. پیانوابوو كه‌ یه‌كێتی بێكاران بۆ بەدەستھێنانی هه‌لی كار خه‌ڵك ده‌بات بۆ وڵاتانی ده‌رەوه‌ و په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ڕێكخراوه‌ بیانییەكانی ئه‌و كاته‌ بۆ وەھا كارێك‌ هه‌یه،‌ وه‌ك وتم حزبه‌ قەومییەكان خۆیان ئەو چیرۆكە درۆینەیان له‌نێو خه‌ڵكدا دروستده‌كرد. به‌ڵام هه‌ڵسوڕاوانی یەكێتی بێكاران له‌ هه‌موو كوردستان زۆر سەركەوتووانه‌ توانیان ئه‌و‌ ته‌وەهومه‌ ڕێكبخه‌ن، هه‌رچه‌نده‌ له‌ ئاستێكی زۆر به‌رزدانه‌بوو. ئه‌وه‌ی چۆن سه‌رتاسه‌ری بوو، ڕاستێكه‌ی ئێمه‌ له‌ سه‌ره‌تای كاره‌كانماندا به‌ره‌و ڕووی شتێك بووینه‌وه‌، كه‌ داوتر ئه‌م كێشه‌یه‌ قڵشتێك بوو، كۆتایی نه‌هات تا دوا ساڵه‌كانی عومری ئه‌و ڕێكخراوه‌ به‌ جورێك له‌ جۆره‌كان درێژه‌ی هه‌بوو. ئێمه‌ له‌ شاری هه‌ولێر هیچ بیرۆكه‌یەكی ئه‌وتۆمان نه‌بوو، كه‌ ئه‌م ڕێكخراوه‌ درێژه‌ی هه‌مان بزوتنه‌وه‌ی شوراییه،‌‌ بۆیه‌ هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاوه‌ به‌ كۆی  بۆچوونی هه‌موو هه‌ڵسوڕوان، ناوێك به‌ناوی بزوتنه‌وه‌ی شورای بێكاران په‌سه‌ند نه‌كرا. له‌یه‌كه‌م هه‌نگاوماندا بۆ سه‌رتاسه‌ریبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ھاوڕێانی سلیمانی به‌ره‌وڕووی ئه‌وه‌ بووین، كه‌ ئه‌وان بڕوایان وابوو، ده‌بێت ناوی ڕێكخراوه‌که‌‌ (شورای بێكاران) بێت .به‌ڵام ئێمه‌ له‌ شاری هه‌ولێر له‌ ١٩٩٢/٧/٥دا به‌ناوی‌ (بزوتنه‌وه‌ی بێكاران)ەوە ڕێکخراوەكە‌مان ڕاگه‌یاندبوو و بڕواشمان به‌وه‌ نه‌بوو، که‌ ناوی شورا له‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ بنێین. لەبەرئەوە ئەم گرفتە‌ مه‌سه‌له‌ی سه‌رتاسه‌ریبوونه‌وه‌ی تا ساڵی ١٩٩٣ دواخست، بۆیه‌ به‌یانامه‌ی سه‌رتاسه‌ری (پێكهاتنی یه‌كێتی بێكاران له‌ کوردستان) لە ١٩٩٣/١/١٠ ڕاگه‌یاندرا. دیاره‌ دواتر به‌ هۆی یه‌کده‌سته‌یی و جدیبوونی هه‌ڵسوڕاوان له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی بێکاران، زیاتر له‌ ٢٠ بنكه‌ی و لیژنه‌یه‌ نوێنه‌رایه‌تی یه‌كێتی بێكاران له‌ سه‌رتاسه‌ری كوردستاندا دامه‌زران و کرانه‌وه‌.

گۆران عەبدوڵڵا :

 بەدەست پێشخەری كۆمەڵێك لە هەڵسوراونی چەپ و كۆمونیست كۆبونەوەیەكی فراوان لە باخچەی گڵكەندی شاری هەولێر ڕێكخرا لە ١٩٩٢/٦/٣٠ بۆ قسەوباسكردن لەسەر بارودۆخی بێكاری، ئەوەبوو لەو كۆبونەوەیەدا سەرجەم بەشداربووان كە ژمارەیان (٥٠ ) كەس دەبوو، پاش مشتومڕێكی دوورودرێژ، دوو سەرنج لە ئارادا بوون؛ یەكیان پێیوابوو دیاردەی بێكاری وەك دیاردەیەكی جیهانی چاو لێبكرێ و دەبێت ئەم ڕێكخراوە ڕێك لە بەرانبەر ناسیۆنالیزم و بۆرژوازیدا بێتە مەیدان و لە داهاتووی خۆشیدا دەتوانێ بە چەك وەڵام بە ئیستبدادی ناسیۆنالیزم بداتەوە. سەرنجی دووەمیش پێیوابوو دەبێت ئەوزاعی برسێتی و بێكاری لەبەرچاوبگیرێت و لەو بارەوە كارێك بكات. لە كۆتایشدا بەو ئەنجامە گەشتین، كە دەبێت هەوڵی دروستكردنی ڕێكخراوەیەك بدرێت بۆ بێكاران. لەو كۆبونەوەیەدا كۆمەڵێك هەڵسوراو خۆمان بۆ ئامادەكردنی زەمینەیەك بۆ دروستكردنی ڕێكخراوێك هەڵبژارد، كە بتوانێ نوێنەرایەتی داخوازێكانی بێكاران بكات. ئەوەی لەبیرم بێت ئەم كەسانەی كە خۆیان بۆ ئەو كارە هەڵبژارد: عەبدوڵڵا سلێمان، جەمال چاوشین، جەمال كرێكار، عەبدولرەحمان مەولود، سیروان عەلی، گۆران عەبدوڵڵا، خەلیل نوری، مام ڕەحیم، ئەحمەد، جەمال كۆشش، ئازاد و وەستا جەلال. پاش چەند دانیشتنێك لە باخچەی خانزاد بە ناوی لیژنەی كاتی بزوتنەوەی بێكارانی هەولێر، ڕاگەیاندنێك ئامادەكرا و لە ١٩٩٢/٧/٥ بڵاوكرایەوە. لە ١٩٩٢/٧/١٧ لە كۆبوونەوەیەكی هەڵسوڕاواندا ناوی ڕێكخراوەكە لە بزوتنەوەی بێكارانی هەولێرەوە گۆردرا بۆ (یەكێتی بێكارانی هەولێر).

پاش چەند كۆبونەوەیەك توانرا بە شێوەیەكی كاتی لە گازینۆی باكوور ڕەزامەندی خاوەن گازینۆكە بەدەستبهێن، كە ئێواران وەك بنكەیەكی بێكاران لەوێ دابنیشین. لە ١٩٩٢/٩/١ لەگەڵ كۆمەڵەی ئاوارەكان ئەپارتمانێكی دوو ژووریمان لە تەنیشت مزگەوتی شێخ چۆڵی بەكرێ گرت و بەشێوەیەكی ڕەسمی بنكەی خۆمان دامەزراند. لەگەڵ ئەو كارانەشماندا دەستمانكرد بەدەركردنی ڕۆژنامەی (دەنگی بێكاران)، شایانی باسە جەمال چاوشین تایپێكی پێشكەش بە ڕێكخراوەكە كرد، لە ڕێی ئەو تایپەوە توانرا (دەنگی بێكاران) دەربكرێت. هەوڵی زۆرماندا بۆ گەیاندنی دەنگمان بە هەموو ئەو جێگایانەی كە ڕێژەیەكی زۆر لە خەڵكی بێكاریان تێدا كۆدەبوونەوە، هەروەها لە ڕێی هاوڕێیان (شاپور) و (قابیل)ەوە بۆ ناساندنی یەكێتی بێكاران، بەشداری كۆبوونەوە گشتییەكانی خەڵكی ئاوارەمان دەكرد. ڕۆژنامەكانی (بۆپێشەوە) ، (ڕێگای كوردستان) و (ئاڵای ئازادی) لە سەرەتای كارەكانماندا لە ناساندنماندا بە جەماوەر دەوریان هەبوو.

پاش دروستبوونی یەكێتی بێكارانی سلێمانی لە١٩٩٢/١١/٦ و یەكگرتنمان لەگەڵیاندا و ئیعلانكردنی یەكێتی بێكاران لە كوردستان١٠ی كانونی دووەمی ١٩٩٣ توانیمان ببینە خاوەن نفوزو ئۆتۆریتەیەكی زیاتر لەسەر ئاستی كوردستاندا.

ئاكۆ محەمەد :

باش لە بیرمە، من تازە هاتبوومە شاری هەولێر، هاوڕێیانی شوققە (كۆمەڵێك چالاكی ئەوسای ڕێكخراوی ڕەوتی كۆمونیست بووین لە گەڕەكی تەیراوا لە شوققەیەكدا لە تەنیشت “باخچەی كورد و عەرەب” دەژیاین؛ مامە كەریم، ڕێبوار، سۆران، باییز، هیوا و ئاكۆ و (هاوڕێ سیروانیش) زۆربەی كات دەهاتە لامان و لەنێوان خۆماندا كار و چالاكیمان دابەشكردبوو، هەر لە چالاكی لە یەكێتی بێكاران و كۆمەڵەی ئاوارەكان و پەرتووكفرۆشی و بێجگە لە چالاكی ڕێكخراوەیی و ڕۆژنامەگەریی و بەشداری چالاكییە جەماوەرییەكان و ناڕەزایەتییەكان و زۆر شتی دیكە) ، گەر بە هەڵەدا نەچووبم، دوانیوەڕۆی یەكێك لە ڕۆژەكانی سەرەتای هاوین بوو، لە باخچەی گڵكەند، كە بۆ یەكەم جارم بوو، دەچوومە ئەو شوێنە و زۆرینەی كەسەكانم نەدەناسین و دواتر لە ڕەوتی چالاكییەكانی (یەكێتی بێكاران) و بواری دیكەدا بووینە هاوڕێی نزیكی یەكدی. من هەر ئەوەندەم لەبیرە، لە كەشێكی زۆر هاوڕێیانە و گەرموكوڕ و دڵسۆزانە بابەتەكان تاوتوێ دەكران و بڕیاریان لەسەر دەدرا. ھەڵبەتە نەوتراو نەمێنێتەوە، لە سەرەتای ساڵی ١٩٩٢دا پاش داخستنی بنكەی ڕەوتی كۆمونیست لە ھەڵەبجە و ڕانیە، لە سلێمانی من لەتەك ھەندیك لە ھاوڕێیانی سلێمانی زۆر جار قسەم لەسەر پێداویستی ‘ نووسینگە (دەفتەر)ی بێكاران ‘ كردووە، بەدیاڕێكخراوی ھاوڕێ (ھۆرامان محەمەد)، كە زۆر جار لەمەڕ پرسی ژنان و خوێندكاران و بێكاران لەتەك یەكدیدا ھاورابووین. بەڵێ پاش ئەو كۆبوونەوەیە و ڕاگەیاندنی ئامادەكاریی بۆ پێكھێننانی ڕێكخراوەكە و دروستبوونی، دەچووینە ئوردووگە زۆرلەملییەكانی وەك دارەتوو و بەنیسڵاوا و. . تد كۆبوونەوەمان بە دانیشتوانی ئەو جێیانە دەكرد و خەڵكی بەگشتی و بێكاران بەتایبەتی پێشوازییان دەكرد.

درێژەی ھەیە ….

بۆ خوێندنەوەی بەشی دووەم : http://wp.me/p17qj9-1S

************************

ئیمەیل    y.beekaran@post.com

ئەرشیڤی  http://issuu.com/yekeeti-beekaran

فەیسبووك https://www.facebook.com/yeketi.bekaran

وەڵامی هێژا عەبدوڵا سڵێمان (مەشخەڵ) بە پرسیار و پرۆژه‌ی نووسینەوەی مێژووی یەکێتی بێکاران لە کوردستان   Leave a comment

وەڵامی هێژا عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) بە پرسیار و پرۆژه‌ی نووسینەوەی مێژووی یەکێتی بێکاران لە کوردستان

خوێنه‌رانی هێژا، له‌ درێژه‌ی بڵاوکردنه‌وه‌ی زنجیره‌ی وه‌ڵام و بۆچوونی چالاکڤانانی ئه‌و کاتی (یه‌كێتی بێکاران له‌ کوردستان) به‌ پرسیار و پرۆژه‌ی به‌سه‌رکردنه‌وه‌ و هه‌ڵسه‌نگاندن و نووسینه‌وه‌ی مێژووی سه‌رهه‌ڵدان و خه‌باتی ئه‌و ڕێکخراوه‌، وه‌ڵام و سه‌رنجه‌کانی به‌رێز (عه‌بدوڵا سڵێمان)ه‌ ناسراو به‌ (مه‌شخه‌ڵ) ده‌خه‌ینه‌ به‌ر دیدیتان. به‌ڕێزی وه‌ك به‌شدارییه‌ك وه‌لامی به‌ زۆرێك له‌ پرسیاره‌کان داوه‌ته‌وه‌ و له‌ ڕوانگه‌ی خۆیه‌وه‌ ڕۆشنایی خستووه‌ته‌ سه‌ر ڕووداوه‌کانی ئه‌و رۆژه‌ و کۆمه‌ڵێک دیمه‌ن و یاداوه‌ری و ڕووداوه‌مان وه‌بیر ده‌هێنێته‌وه‌ و له‌ فه‌وتان ڕزگارییان ده‌کات. ئێمه‌ وێرای ده‌ستخۆشی و به‌رزنرخاندنی ئاماده‌یی ده‌ستبه‌جێی له‌ وه‌لامدانه‌وه‌کاندا، هیوای سه‌رکه‌وتن و هاریکاری و ده‌ستگیرۆیی زیاتری پرۆژه‌که‌ی لێده‌که‌ین، به‌و هیوایه‌ی که‌ هاوکاران و چلاکڤانانی یه‌کێتی بێکاران له‌ کوردستان له‌ هه‌ر کوێیه‌ك هه‌ن، وه‌ك ته‌واوکاری و درێژه‌دان به‌ پرۆژه‌که‌،چالاکانه‌ وه‌ك ئه‌م هاوڕێ به‌ڕێزه‌ به‌شداری بکه‌ن. با پێکه‌وه‌ بچینه‌ پای خوێندنه‌وه‌ی وه‌ڵام و ڕۆشنکارییه‌کانی به‌ڕێز (عه‌بدوڵا سڵێمان) و له‌ ورده‌کارییه‌کانی خۆی بۆچوون و هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کانی بخوێنینه‌وه‌.

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ): پێشەکییەکی زۆر پێویست سەبارەت بەم چاوپێکەوتن و مێژوو نووسینەوەیەی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لە کوردستان. من یەکێکم لەو کەسانەی کە لە ڕابردووی خۆم هەرگیز پەشیمان نیم و نابمەوە. چونکە من و نەوەیەک لەو مرۆڤانە بە مێژوویەکدا تێپەڕیووین بێئەوەی ساتێک چییە کەوتبێتینە باوەشی ڕژێمی بەعس. ئەمە یەکێکە لەو هۆکارانەی کە هاندەری وەڵامدانەوەمن بۆ پرسیارەکان، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نیگەرانییەک تەنگی پێهەڵچنیبووم بەوەی چۆن وەڵامی پرسیارەکان بدەمەوە. ئایا هەر بەو هەناسە و زمان و ئامرازانە بدوێم کە بەزمانی ئەدەبیاتی چەپ و کۆمۆنیزمی کرێکاری ناسراوە، یان بەو زمانەی ئێستام کە دوورە لەو شێوە گوزارشتانەی کە هیج بەهایەکی ڕەخنەیی و مەعریفییان نییە؟ خوێندنەوەم بۆ ئەو دیاردەیە لە چ ئاستێکەوە بێت و لەکوێی ئەو دیاردەیە بەدوای شوناسی خۆمەوە بم؟ ئەم نیگەرانییانەم بەشێکن لەو پێکهاتە ڕەخنەییەم لەو دیاردەیە و کۆی ئەو گوتار و میتۆدەی کە ئەو دیاردەیەی لەسەر هەستا. جا لێرەدا یان ئەوەتا ئەبێ پرسیارەکان قەبوڵ بکەم و وەڵامیان بدەمەوە کە بەمەیان بەڕە لەژێر پێی خۆم دەردێنم، وەیان لێرەوە وتارێک بنووسم ئەو دیاردەیە بخەمە ژێر لێکدانەوەوە.ڕێگای سێیەمیش هەیە کە خۆ بواردنە لە مەسەلەیە کە ئەمەیان بڕوام پێ نییە. سەرەتا ئەوەی جێگەی سەرنجی منە ئەوەیە کە زمانی پرسیارەکانتان هیچ جوداکارییەکی تێدا نییە لەگەڵ ئەو زمانەی کە یەکێتی بێکاران کاری لەسەر ئەکرد. ئێمە ئەگەر بمانەوی ئەو مێژوو و دیاردەیە بخوێنینەوە ئەبێ بەتێگەیشتنێکی تر و بەزمانێکی تر قسە بکەین جیاواز لەو زمانەی کە بە ئەدەبیاتی کۆمۆنیزمی کرێکاری ئەناسرێ.ئەمەش لەبەر سێ هۆ

یەک : خودی ئەو زمانە ئەو ئامڕازە نییە کەهەلومەرجی لێکتێگەیشتن و یەکتر قەبوڵکردن دەستەبەر بکات.

دوو: سروشتی ئەو زمانە سروشتێکی شەڕانگێزە و بونیادەکەی لەسەر بنچینەی ڕەتکردنەوەی بەرامبەر و جیاوازییەکان دامەزراوە.

سێ : ئەو زمانە زمانی لێکدانەوەی فکر و فەلسەفە و مەعریفە نییە.

بەم شێوەیە دەستەی ئامادەکار جارێکی تر بێئەوەی بەخۆی بزانێ هاتووە هەمان قەوانی جاران لێئەداتەوە بێئەوەی بچووکترین تێبینییان لەسەر ئاڵوگۆڕ و پەرەسەندنەکانی دوو دەیەی ڕابردوو هەبێت. منیش بەناچار و داوای لێبوردن لە خوێنەران بەزمانێک وەڵامەکان ئەنووسمەوە کەدوور نەبێ لەو کەشوهەوایەی کە چەپ پێی دەدوا.

هۆکاری پێشکه‌وتن وسه‌رهه‌ڵدانی بزوتنه‌وی بێکاران و ڕێکخراووبوونی له‌ پێش به‌شه‌کانی تری کۆمه‌ڵگه‌یعیراق (کوردستان)ی وێرانەی شەڕەکان و ئابڵۆقەی ئابوورییەوە چی بوو و چۆن ده‌بینی؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : لەو سەردەمە عێراق بەدوو جەنگی خوێناوی دژی مرۆییەوە تێپەڕیبوو. جەنگی عێراق و ئێران کەکاولکاری و ماڵوێرانی ژیانی و ژیاری بەسەر خەڵکی هەژار و ستەمدیدەدا هێنابوو. لەگەڵ جەنگی یەکەمی کەنداو کە ببوونە نابووت بوون و وێرانکردنی ژێرخانی ئابووری عێراق. برسییەتێکی لەڕادەبەدەر باڵی کێشابوو بەسەر ژیانی خەڵکی ستەمدیدەدا. لەلایەکی تریشەوە لەڕاپەڕینی خەڵک لە کوردستان و بەڕێخستنی بزووتنەوەیەکی بەهێزی شورایی خاوەن تایبەتمەندی و سوننەت و شێوازێکی جیاواز لە بزووتنەوە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی تری کوردستان لەمەیدان نەمانی ئەو بزووتنەوە شوراییە و باڵادەستی زیاتری حیزبە سیاسییەکانی شاخ و بەدەستەوەگرتنی ئەجێندای دژایەتیکردنی ڕادیکاڵیزمی کۆمەڵگا ،هەروەها کشانەوەی هێزە سەربازییەکانی حکومەتی عێراق و دانانی هێڵی 36 و ناوچەی دژە فڕین ،هەموو ئەم پارچانە ئەو دیمەنە ئەنەخشێنن کە پێی ئەڵێن هەلومەرجی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی کۆمەڵگای ئەوسای کوردستانی عێراق لەسەرەتای نەوەدەکانی سەدەی ڕابردوو. جا بەڕوانین لەم گۆشەنیگایەوە ئەبینین کوردستانێکی دابراو لە عێراق کەهەر لە ئۆردوگا زۆرەملێکان ئەچوو هیچ خەسڵەتێکی ژیاری تێدا نەمابوو.شتێک نەمابوو بەناوی ژێرخانی ئابووری کوردستان. چەند سەرۆک حیزبێک هاتبوون و حکومڕانی کوردستانیان ئەکرد بەبێ ئەوەی بچووکترین بەرپرسیارەتی دەرهەق بەژیانی خەڵک بنوێنن کەوتبوونە تاڵانکردنی کۆمەڵگا. لەهەلومەرجێکی ئاوادا هەڵسوڕاوانی بزووتنەوەی چەپ و ئەندامانی ڕێکخراوە کۆمۆنیستەکانی ئەوکات ( ڕەوتی کۆمۆنیست و یەکێتی خەبات کۆمۆنیستی کرێکاری و بڵاوکراوەی سەرنجی کرێکار و خەڵکانێکی ڕادیکاڵی دەرەوەی ئەوانیش) بەدوای باشترین ئامڕازا دەگەڕان کەبتوانن خەباتی جەماوەری خۆیان پەرە پێبدەن و بەرگرییەکیش لە بوونی خۆیان بکەن وەک بێکار. ئەوە بوو بێکاران و بەدەستەوەگرتنی ئامڕازی یەکگرتنی بێکاران وەک ئەڵقەیەکی بنەڕەتی خەباتی ئەو سەردەمە بایەخی خۆی پەیدا کرد و یەکێتی بێکاران لەکوردستان هاتە دامەزراندن. ئەمڕۆ لەکاتیکدا 18 ساڵ بەسەر بەرپاکردنی ئەو بزووتنەوەیە تێدەپەڕێت پێموایە دەستبردن بۆ پێکهێنانی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لە کوردستان دۆزینەوەی دروستترین ئەڵقەی خەباتی ئەو سەردەمە بوو کە ئـێمە نەوەیەک لەهەڵسوڕاوانی ماندوو نەناس هەموو بەهاکانی گەنجێتی خۆمان وژیانی خۆمان خستبوە لاوە لەپێناو باشترکردنی ژیانی خەڵک ئەمە ئەو شانازییەیە کەهەریەک لە ئێمە ئەتوانین تا لەژیان ماوین سەرمان پێی بەرز بێ و دوای خۆشمان مرۆڤە شەرافەتمەندەکانی کۆمەڵگای کوردستان سەریان پێی بەرز بێ.

که‌ی و له‌ کوێ وه‌ها ڕێکخراوێك بۆ یه‌که‌مجار هه‌سته‌ی سه‌ره‌تایی پێکهات و چۆن به‌ خێرایی توانی سه‌رتاسه‌ری کوردستان بکرێته‌وه‌؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : ناوکی سەرەتایی ئەم ڕێکخراوە بۆ یەکەمجار لەشاری هەولێر پێکهات. یەکەمین جار و یەکەمین کۆبوونەوە لەشاری هەولێر و لە باخچەی گڵکەند لەڕۆژی 30-06-1992بەسترا. یەکێتی بێکاران لە کوردستان بەدەست پێشکەری چەند هەڵسوڕاوێک پێک هات کە من شەرەفی ئەو دەست پێشکەرییە بەخۆمی ڕەوا ئەبینم. ئەوە من بووم لە 02-06-1992 بە بەڕێزان سیروان عەلی و جەمال کرێکارم گووت کە هەوڵبدەین کۆبوونەوەیەک ساز بکەین لەسەر پێکهێنانی ڕێکخراوێک بۆ بێکاران. ئەوە بوو ئەو کۆبوونەوەیە لە 30-06-1992 لە باخچەی گڵکەند بەئامادەبوونی زیاتر لە پەنجا کەسی هەڵسوڕاو سازدرا و توانیمان ئەو ڕێکخراوە پێک بێنین. لێرەشدا جێگای خۆیەتی ئاماژە بە خاڵێک بکەم. لەڕاپۆرتی گشتی لیژنەی کاتی بۆ کۆبوونەوەی گشتی بێکارانی شاری هەولێر کە عەبدوڵا سڵێمان (مەشخەڵ) لە 11-12-1992 نووسیویەتی لە ڕۆژنامەی دەنگی بێکاران ژمارە (7&8 ) کانوونی دووەمی 1992 بڵاو بۆتەوە ، هاتووەو ئاماژەی پێداوە 02-06-1992 بۆ یەکەمجار پێشنیاری دروستبوونی ڕیکخراوی بێکاران کراو و هەر بەشەفەهی قسە و باسی زۆری لەسەر کرا و دواتر کۆبوونەوەکەی 30-06-1992 بەسترا و ڕێکخراەوکە پێکهات. بەڵام بەهۆی گەمەیەکی سیاسی کە کاک جەمال چاوشین بەڕێوەی ئەبرد ئەم بابەتە هێنرایە گۆڕێ کە هەر کارێ کەکراوە کاری کەسی و شەخسی نەبووە و کاری بەکۆمەڵ بووە و ئەم مێژووە نابێت بچێتە گیرفانی هیچ کەسێکەوە(دیارە مەبەستی من بوو) و دواتر لەلیژنەی باڵای یەکێتی بێکاران خرایە دەنگدانەوە و بەزۆرینەی دەنگ پێشنیارەکەی جەماڵ چاوشین پەسندکرا. لێرە نیەتەکانی جەماڵ ئاشکرا دیار بوو کەئەیویست ئەو مێژووە لە کۆمۆنیزمی کرێکاری بسێنیتەوە و بۆ خۆی یان (خۆیان)ببات. ئیتر ئەوە بوو ئەو پەسندکردنە پێموابێ لەڕۆژنامەی دەنگی بێکارانیش بلاو بۆوە. هاوڕێیانی لێژنەی باڵای یەکێتی بێکاران مەسەلەکەیان بە کارێکی ئاسایی زانی و وەک پرەنسیپێکی دیموکراسی و بەڕوحێکی دیموکراسیانەوە وەریان گرت،بەڵام من ئاقیبەتەکەیم ئەبینی و دواجاریش بینیمان کەهەر جەماڵ چاوشین و هاوشێوەکانی بوون یەکێتی بێکارانیان دووچاری لەبەریەکترازان کرد و بەرەو لاوازیان برد. ئەم کورتە مێژووییە و ڕاستکردنەوەیەم بەپێویست زانی تا لەلایەکەوە خاڵ لەسەر پیتەکان دابنێمەوە و جەخت لەسەر ڕاستییەک بکەمەوە کەبۆ مێژووی بێکاران بایەخی خۆی هەیە کە ماف بگەڕێتەوە لای خاوەن ماف. ئیتر کە یەکێتی بێکاران لە هەولێر پێکهات بە هاندان و پشتیوانی ڕێکخراوە سیاسییەکانی ئەوسای بزووتنەوەی چەپ و هەوڵی لیژنەی باڵای یەکێتی بێکاران – هەولێر توانرا لەشاری سلێمانی یەکێتی بێکاران دروست بکرێ و لەوێشەوە هەنگاومان نا بەرەو سەراسەری کردنەوەی ڕێکخراوەکەمان. بەبروای من ڕێکخراوە ڕامیارییەکانی ئەوسای بزووتنەوەی چەپی نوێ لەکوردستان وەکو ڕەوتی کۆمۆنیست ڕۆڵی ئێجگار گرنگی گێڕا لە پشتیوانیکردنی یەکێتی بێکاران و بەهێزکردنی. ڕەوتی کۆمۆنیست تاکە ڕێکخراوێک بوو لە مەیدانی سیاسی کوردستان کەبەچاوێکی کراوەوە و ژیرانە سیاسەتەکانی خۆی دادەڕشت. سەبارەت بە ڕێکخراوەکانی تر وەک یەکێتی خەباتی کۆمۆنیستی کرێکاری و بڵاوکراوەی سەرنجی کرێکار ئەوەندەی بۆ دژایەتی ڕەوتی کۆمۆنیست ئەهاتن بەدەوری یەکێتی بێکاران ئەوەندە بۆ بەهێزکردنی یەکێتی بێکاران نەدەهاتن. ئەشێ کەسێک پێکەنینی بەم قسانەم بێت و بڵێ عەبدوڵا سڵێمان (مەشخەڵ) هەر لە ساڵەکانی نەوەدەکانی سەدەی ڕابردوو ئەژێت و پێی وایە ڕەوتی کۆمۆنیست هەر ماوە،یان بڵێن خەڵەفاوە یان بڵێن چەند دەیە لەدوای پێشڕەفتەکانی بزووتنەوەی کۆمۆنیستیەوەیە. نا بەڕێزان وەک چۆن لەسەرەتادا گوتم خاڵ لەسەر پیتەکان دائەنێم لێرەوە ئەو مافە بەخۆم ئەدەم کە بڵێم لەڕاستای سیاسەتە ڕۆشنەکانی ڕێکخراوی ڕەوتی کۆمۆنیست ئەگەر لەساڵی 1993 نەچووبایە پای پێکهێنانی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق ئەوا لەوانەبوو ئێستا لەپەرلەمانی کوردستان و عێراق خاوەنی چەندین کورسی پەرلەمان بووایە و خەڵکی کوردستان ئەو هەموو مەینەتییەی بەسەردا نەهاتایە و لەهەلومەرج و بارودۆخێکی باشتر بوایە. بەهەرحاڵ با بێمەوە سەر بابەتەکەم هۆکاری بەخێرایی سەراسەری بوونەوەی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران ئەو پشتیوانییە مەزنە بوو کەلە ڕێكخراوە سیاسییەکانی بزووتنەوەی چەپی ئەوسا بەتایبەتی لەلایەن ڕێکخراوی ڕەوتی کۆمۆنیستەوە لە یەکێتی بێکاران دەکرا.

وه‌رگیراو له‌ ئه‌رشیڤی عه‌بدوڵڵا سڵێمان (مه‌شخه‌ڵ)
وه‌رگیراو له‌ ئه‌رشیڤی عه‌بدوڵڵا سڵێمان (مه‌شخه‌ڵ)

ناسنامەی یەکێتی بێکاران لە کوردستان بەزمانی ئینگلیزی

ئه‌م ڕێکخراوه‌ له‌ سه‌ره‌تای ده‌ستپێکردنیدا به‌ چی ناوێك کاری کردوه‌؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : ڕێکخراوەکە لەسەرەتادا وەک لەڕاگەیاندنی ڕێکخراوەکەشدا هاتووە بەناوی بزووتنەوەی بێکارانی هەولێر لە 05-07-1992 خۆی ڕاگەیاند و دەستی پێکرد. دواتر لەکۆبوونەوەی گشتی هەڵسوڕاوانی بێکارانی شاری هەولێر لە 21-08-1992ناوەکە گۆڕدراو بوو بە یەکێتی بێکاران – هەولێر و پاشانیش کەلە کۆتایی ساڵی 1992سەرتاسەری بووەوە بووە یەکێتی بێکاران لە کوردستان. بەبڕوای من ئەم سێ ناوە خۆی گوزارشتە لە سێ قۆناغی جیاجیای ژیانی یەکێتی بێکاران.

ئایا پێکهێنانی ئه‌م ڕێکخراوه‌ پڕۆژه‌ی ڕێکخراوه‌ ڕامیارییه‌کان چه‌په‌کانبوو یا زه‌مینه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی و ئاماده‌یی جه‌ماوه‌ری هه‌بوو، یان هاو ته‌ریبی یه‌كبوون؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : من ئەم پرسیارە زۆر بەگرنگ ئەزانم. وەڵامی ئەم پرسیارە ئەو پەنجەرەیەمان بۆ ئەکاتەوە تا بتوانین لێوەی بڕوانین و بزانین لەو سەردەمە سەرچاوەی وەڕێخستنی ئەو بزووتنەوە شکۆدارە چی بوو. بەبڕوای ئەوساو ئێستای من پێکهاتە بابەتییەکانی سەرهەڵدانی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لە کوردستان لەئارادا بوون. جەماوەری بەرینی بێکاران بێ هیچ بیمەیەکی کۆمەڵایەتی و تەندورستی،نەبوونی پارووە نانێک لەسەر سفرەی خاڵی ماڵە هەژارەکان، نەبوونی هەلی کار، برسێتی لەڕادەبەدەر، زاڵبوونی هەژارییەکی بێوێنە لەمێژووی کوردستان و عێراق بەسەر خەڵکی ستەمدیدەی کوردستان و بێدەربەستی حکومەت و زاڵبوونی فەزای ترس و تۆقانی گەڕانەوەی بەعس بۆ بێدەنگ کردنی داخوازییەکانی خەڵک. ئەمە لەلایەک و لەلایەکی تریشەوە بزووتنەوەی چەپ دووچاری شکستێکی قووڵ ببووەوە لە شوراکان و بەشوێن ئالتەرناتیڤێکی ترەوە بوو بۆ دریژەدان بەنەفەسی و تەمەنی خۆی.بەڵام لەهەمان کاتدا بۆ مێژوو دووبارەی ئەکەمەوە کە پێکهاتنی یەکێتی بێکاران لەکوردستان پرۆژەی ئامادەکراوی هیچ لایەن و ڕێکخراوێکی ڕامیاری نەبوو وەک پرۆژەی لەوەو پێش قسە لەسەرکراو و ئامادەکراو. بەڵکو بەدەست پێشکەری چەند هەڵسوڕاوێک پێک هات کە ئەو هەڵسوڕاوانەش یان ئەندامی ڕێکخراوە سیاسییەکانی ئەوسای بزووتنەوەی چەپ بوون یان لەژێر کاریگەری ئەو ڕێکخراوانەدا بوون.لەبەرئەوە لە دروستکردنی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران ڕێکخراوە کۆمۆنیستییەکانی ئەوسا پشکی شێریان بەردەکەوێ. جا بۆ ئەوەی وەڵامی پرسیارەکەت ڕوونتر بێت ئەڵێم هەم هەلومەرجەکە لەبار بوو و هەم ڕێکخراوە سیاسییەکانیش بەجیددی لەپشت یەکێتی بێکارانەوە وەستان.ئەوەشمان لەبیر نەچێت مەسەلەی مارکسیزم و بیروباوەڕی کۆمۆنیزمی کرێکاری سێبەری خستبووە سەر گوتاری یەکێتی بێکاران لە کوردستان،هەر بۆیە بینیمان خەسڵەتێکی سەرەکی ئەو ڕێکخراوە قبوڵ نەکردنی جیاوازی و تێڕوانینی تر بوو.میتۆدی کارکردنمان کراوە نەبوو. ئەمەش بەو مانایەیە کە کە ڕێکخراوەکە لەسەر بنچینەی جیاوازی و قەبوڵنەکردنی یەکتر دانەمەزرابوو، ئەمەش ڕێک بەپێچەوانەی ماهییەتی ڕێکخراوەی جەماوەرییە کە تێروانین و بۆچوونی جیاوازی تێدایە و لەگەڵ یەکتر هەڵئەکەن.ئەم دژبوونە بەسروشتی ڕێکخراوەکە سەرەنجام کارەساتی لەبەریەک هەڵوەشانەوەی لێکەوتەوە و دواتر دێمەوە سەر ئەم خاڵە.

ئەم تاک بۆچوونییەی لێژنەی باڵای یەکێتی بێکاران و ڕێکخراوەکە بەپێچەوانەی تێروانینی ئەوسامان خۆی خنکاندنی بچووکترین دەنگی جیاواز و دیموکراسی بوو.ئەو دیموکراسییەی کەئەوسا بە دیموکراسی بورژوازیمان دائەنا لەڕاستیدا ئەبوایە وەکو یەک مەسەلەی جیددی وەریبگرین. ئەمە ئەوەندەی بەدحاڵیبوون بوو لەدیموکراسی و ڕێکخراوەی جەماوەری ئەوەندە ئەوەندە تێکۆشان نەبوو بۆ بردنە پێشەوەی ئەرکەکانی. ئەم تاک بۆچونییە مارکسیستییە کێشەیەک بوو کەحکومەتی هەرێمی کوردستان بەردەوام لیژنەی باڵای بە کۆمۆنیست بوون تاوانبار دەکرد. ئێمە لەبری ئەوەی پێشوازی لەهەر بۆچوونێکی جیاواز بکەین ئەچووین ڕەتمان ئەکردنەوە و سەرکوتمان ئەکردن. لێرەدا خراپ نابێ ئەگەر کۆبوونەوەی گشتی کۆمەڵەی ئاوارەکانی کوردستان بەنموونە بهێنینەوە کەلە سالی 1992لە قوتابخانەی ئەیوبییە سازکرا و دوای وتارە حەماسی و هەست بزوینەرەکانی هەڵسوراوان هەڵبژاردن کرا بۆ لیژنەی باڵا.لەوێدا بێجگە لەوەی چەپ و کۆمۆنیستەکان خۆیان هەڵبژارد بۆ ئەوەی هیچ کەسێکی بەناو ناسیونالیستی نەچێتە لیژنەی باڵا یان هەر لەو کۆبوونەوەیە کە چەند کەسێکی غەیرە چەپ لە خەڵکی ئاوارە خۆیان هەڵبژارد بۆ لیژنەی باڵا دکتۆر ئەمین عوسمانی بەرپرسی عەلەنی ڕەوتی کۆمۆنیست دەنگەکانی ئەژمارد و فێڵیان کرد لەو خەڵکە و ژمارەی زۆریان بۆ کۆمۆنیستەکان ژمارد و کەمیان بۆ ئەو ئاوارە بەدبەختە ژمارد کەبەنیاز بوو بە دڵ و گیان خزمەت بە ئاوارەکان بکات.


عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) ئاهەنگی ساڵیادی دامەزراندنی یەکێتی بێکاران لە کوردستان هەولێر هۆڵی گەل 01-07-1993

ئه‌و دروشم و ئامانجانه‌ی که‌ ڕێکخراوه‌که‌ له‌ پێناویان پێکهات، کامانه‌ بوون، ئایا تا دوارۆژه‌کانی له‌ پای ئه‌و داخوازی و ئامانجانه‌ مایه‌وه‌؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : دروشمی سەرەکی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لەکوردستان بریتی بوون لە تەئمین کردنی ژیان لەڕێگەی کاری گونجاو یان بیمەی بێکاری کەخۆی لە دەستەبەرکردنی موچەی مانگانە بۆ تەواوی بێکاران تا کاتی دۆزینەوەی کارێکی گونجاو هەروەها دابین کردنی پێداویستییە سەرەکییەکانی ژیانی ڕۆژانە لە خۆراک و سوتەمەنی و داو و دەرمانهتد.ئامانجی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لە کوردستان ڕێکخراو کردنی بێکارانی کوردستان بوو لە ڕێکخراوی تاقانەی خۆیان و هێنانەمەیدانی هێزی کۆمەڵایەتییان بوو لەپێناو باشترکردنی ژیانیان. یەکێتی بێکاران لە کوردستان تا دوا ڕۆژەکانی دەستی بەو داخوازییانەوە گرت و دەستبەرداریان نەبوو. بەڵام ئامانجەکانی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لەکوردستان ئەتوانین ئاوایان دەستنیشان بکەین:

یەک : دابینکردنی کاری گونجاو یان بیمەی بێکاری بۆ تەواوی بێکارانی کوردستان لەسەر بودجەی حکومەتی هەرێم.

دوو : ڕێکخستنی جەماوەری بەرینی بێکارانی کوردستان.

سێ : هۆشیارکردنەوەی بێکارانی کوردستان بەبەرژەوەندییە چینایەتییەکانی خۆیان.

چوار : دروستکردنی پەیوەندی و لێکهەڵپێکرانی کرێکارانی لەسەر کار و بێکاران لەدەوری بەرژەوەندییە چینایەتییەکانیان.

پێنج : برەودان بەکاری قانوونی و ئاشکرا لە کوردستان کەتا ئەوکات ئەزموونی لەو چەشنەمان لەبەردەستدا نەبوو.

شەش : جێخستن و بەڕەسمیەت ناسینمان لەلایەن حکومەتی هەرێم و هەوڵدان بۆ پەیوەندی گرتن لەگەڵ حیزبە سیاسییەکانی ئەوسای گۆرەپانی کوردستان.

حەوت : برەودان بە ڕەوتی ڕۆژنامەگەری کرێکاری ئاشکرا.

هەشت : پەیوەندیکردن بە ڕێکخراوە کرێکارییەکانی دەرەوەی وڵات هەوڵدان بۆ بەدەستهێنانی پشتیوانی.

سەرجەم ئەم داخوازییانە و زۆری تریش نەئەتوانرا بەزمانیکی تر و شیوازێکی گونجاو دەرببڕدرێن. زمانی داواکاری یەکێتی بێکاران هەمان زمانی توند وتیژی ئەدەبیاتی کۆمۆنیزمی کرێکاری بوو کەئەمەش گاریگەری هەبوو بەسەر ئەو ڕیکڵامە بێبەهایەی کە ناومان نابوو سەربەخۆیی و دەمانگووت ئێمە ڕێکخراوێکی بێکارانی سەربەخۆین. ئێمە داوای چاوپێکەوتن و گفتوگۆمان ئەکرد لەگەڵ حیزبە سیاسییەکان و بەرپرسانی حکومەتی هەرێم، بەڵام زمانی دایەلۆگمان نەئەزانی ، زمانی دایەلۆگی ئێمە هەمان سروشتی بڵاوکراوەی پرۆلیتاریا و بۆپێشەوەی هەبوو. بۆیە زیاد لە بۆنەیەک بەرپرسانی حکومەتی هەرێم ئەیانگووت ئێوە لە نووسینەکانتان جنێومان پێئەدەن و دێن بۆ لاشمان داوای یارمەتیمان لێئەکەن.

به پێی ئه‌وه‌ی که‌ یه‌کێتی بێکاران زیاتر له‌ 20.000هه‌زار ئه‌ندامی بێکاری ناونووسکراوی هه‌بوو، ده‌سه‌ڵاتی کوردستان چۆن ماله‌ڵه‌ی له‌ ته‌کدا ده‌کرد و چه‌نده‌ له‌به‌رچاوی ده‌گرت؟ باشه‌ له‌و کاته‌دا ڕێکخراوێك به‌و هه‌موو ئه‌ندام و لایه‌نگره‌وه‌، چۆن هیچ پاشینه‌یه‌کی له‌ دوای خۆی به‌جێنه‌هێشت یا لایه‌نیکه‌م له‌ هه‌ڵچوون و ناره‌زایه‌تییه‌کانی چه‌ند ساڵی دواییدا شێوه‌یه‌ك له‌و ڕێکخراوه‌ نه‌هاته‌وه‌ مه‌یدان، به‌تایبه‌ت ئه‌وه‌ی ده‌بینین ناڕه‌زایه‌تی خه‌ڵك له‌ چاو ساڵانی 1991 و 1992 زیاتر و ئاشکراتر و داخوازی ئاڵوگۆڕ چ له‌ بواری ئابووریی و داهاتدا چ له‌ بواری رامیاریی و کارگێڕیدا زیاتره‌ و پێشتر قه‌ت وه‌ها نه‌بووه‌

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : ڕاستییەک هەیە ناکرێ حاشای لێبکەین ئەویش ئەوەیە کە ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لە کوردستان لەحیساباتی دەسەڵاتدارانی کوردستان ژمارەیەکی قورس بوو.ساڵانی 1992 و 1993 و 1994 بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان ساڵانی حیساباتی ورد بوو بۆ ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران و ساڵانی یەکلاییکردنەوەی ئەزموونێکی تازەش بوو بۆ حکومەتی هەرێم. حکومەتی هەرێم وەک لێی چاوەڕوان دەکرا بەهەموو توانایەکیەوە کەوتە دژایەتیکردنی یەکێتی بێکاران لە کوردستان و ئەندامەکانی. بۆ ئەو مەبەستەش هەرچی شێوازە کلاسیکەکانی دژایەتیکردن هەبوو پەیڕەوی کرد وەکو :

یەک : بڵاوکردنەوەی ناو و ناتۆرەی بێمانا بۆ یەکێتی بێکاران و ئەندامەکانی لەچەشنی دەستی بەعس و تابووری پێنجەم و ڕەوتی کۆمۆنیست و تاد

دوو : هەڕەشە و تۆقاندنی ئەندامان و هەڵسوراوانی یەکێتی بێکاران لە کوردستان چ بەتاقیب و دەستنیشانکردنی ئەندامانمان لەلایەن دەزگاکانی زانیاری و پاراستنەوە یان بەهێنانە مەیدانی هێزی سەربازی وەک لە ڕۆژانی پێش ئاکسیۆنی 19-06-1993 بینیمان کەچۆن تەواوی شاری هەولێریان ملیتاریزە کردبوو.

سێ : دەستگرتن بەسەر بینای یەکێتی بێکاران بەبیانووی جۆراوجۆر وەک تێکدانی بنکەی یەکێتی بێکارانی سلێمانی.

چوار : گرتن و دەستگیرکردنی ئەندامان و هەڵسوڕاوانی یەکێتی بێکاران کەلەژمارە نایەن.

بەڵام حکومەتی هەرێم لەهەموو ئەو هەوڵانەیدا شکستی خوارد و ئەوەی بۆی مەبەستی بوو بەتەواوەتی بۆی نەچووە سەر. حکومەتی هەرێمی کوردستان لەو سەردەمەدا چاک ئەیزانی کە ئەگەر لەژێر هەر بیانوویەکەوە بێت ڕەشەکوژی نەیارانی خۆی و PKK ی بۆ بچێتە سەر، ئەوا وەڵامی چەک لەبەرامبەر داخوازییەکانی بێکارانی کوردستان زۆری لەسەر ئەکەوێ. بۆیە بەناچاری سیاسەتێکی دووسەرەی گرتەبەر، واتە هەم شێوازە کلاسیکیەکانی دژایەتی بێکاران بەدەستەوە بگرێ و هەم لەئاستێکی تردا هەوڵبدات بە پەیمان و بەڵێنی درۆ هەندێک ڕامانبگرێ یان وەڵامی چەند داخوازییەکی سادەمان بداتەوە وەک هاتنە ژێرباری عەبدولموهەیمەن بارزانی پارێزگاری هەولێر بۆ پێدانی گەنم بە یەکێتی بێکارانی کوردستان.

کارکردی ڕێکخراوه‌ ڕامیارییه‌کان له‌و ڕێکخراوه‌دا له‌ چ ئاستیکدا بوو، یا به‌ واتایه‌کی تر په‌یوه‌ندی نێوان ڕێکخراوه‌که‌ و گروپه‌ ڕامیاره‌کان چۆن بوو؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : تێگەیشتنی من بۆ ئەم پرسیارە ئەوەیە کە مەبەستت ڕێکخراوە چەپەکانی ئەوسایە ئەوانیش ڕێكخراوی ڕەوتی کۆمۆنیست و یەکێتی خەباتی کۆمۆنیستی کرێکاری و بڵاوکراوەی سەرنجی کرێکار بوون.یەکێتی بێکاران لە کوردستان بەهەموو توانایەوە هەوڵی ئەدا لەپەیوەندییەکی دۆستانە بێت لەگەڵ سەرجەم ڕێکخراوە سیاسییەکانی کوردستان بەحکومەتی هەرێمیشەوە. بەڵام لەگەڵ ئەم ڕێکخراوانەدا مەسەلەکە بەجۆرێکی تر بوو. یەکێتی بێکاران ڕاستە پەیوەندی بەو ڕێکخراوانەوە هەبوو و ئەوانیش پشتیوانیان لێئەکرد،بەڵام لەبیرمان نەچێت زۆربەی هەڵسوڕاوان و ئەندامانی چالاکی بنکەکان، ئەندامانی ئەو ڕێکخراوە ڕامیاریانە بوون. لەبەرئەوە ئەو ڕێکخراوانە هەوڵیان ئەدا کارکردی خۆیان بەسەر سیاسەتی گشتی یەکێتی بێکاران لە کوردستان دابنێن، وەداشیان نا. نەک هەر ئەمە بگرە ئەو بزووتنەوەیە مۆری خۆی بەسەر سەرجەم کار و چالاکی ئەو ڕێکخراوەوە نا.بەدیوێکی تر یەکێتی بیکاران مەیدانێکی هەڵسوڕانی ڕێکخراوە چەپەکان بوو و وە لەژێر هەژموونی ئەو ڕێكخراوانەدا بوو.

ئایا هه‌موو ڕێکخراوێك ده‌یتوانی به‌جۆڕێك کارکردی له‌و ڕێکخراوه‌ یا کارایی له‌سه‌ر کارکرده‌کانی هه‌بێت؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : نەخێر هەموو رێکخراوێک نەیدەتوانی کارکردی لەسەر یەکێتی بێکاران لە کوردستان هەبێت. ئێمە بەوریاییەکی زۆرەوە بەرخوردمان ئەکرد لەگەڵ پارتە سیاسییەکان،لەهەر بڕیارێک بەرژەوەندی چینایەتی بێکارانمان لەبەرچاو بووە. لەهەمان کاتیشدا هەوڵمان ئەدا سنووربەندی جیددی لەگەڵ بزووتنەوەی کوردایەتیدا بکەین و نەهێڵین بەهیچ شێوەیەک یەکێتی بێکاران بکەوێتە ژێر کاریگەری ئەو بزووتنەوەیەوە. ئێوە لەم دەستەواژەیە ورد ببنەوە سنوور بەندی لەگەڵ بزووتنەوەی ناسیونالیستیوەک ئەوەی ئەگەر تێروانێنێکی ناسیونالیستی بێتە ناو یەکێتی بێکارانەوە ئەوا دونیا خراپ ئەبێ. یەکێتی بێکاران هەر لەسەرەتای دروستبوونییەوە ئەو پەیمانەی بۆ خۆی هەڵسوڕاوانی دابوو کە تەنها و تەنها تێڕوانینی کۆمۆنیزمی کرێکاری لەخۆیدا بەرجەستە ئەکاتەوە بەس. یەکێتی بێکاران نەیتوانی لەسەرەتاوە پەیمانێکی پێکەژیان لەگەڵ بەرامبەرەکانی خۆیدا مۆر بکات. واتا لەدەرەوەی سنووری جیاوازییەکانەوە نەیتوانی ئەو زەمینەیە فەراهەم بکات کەئەبێتە لێکنزیک بوونەوەی و کۆبوونەوە لەدەوری داخوازییەکانی بێکاران.غیابی ئەم عەقڵییەتە گرفتێکی بنەڕەتی یەکێتی بێکاران بوو.

ئایا هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی ده‌ره‌کی له‌ته‌ك ناوه‌نده‌ جیهانی و ڕێکخراوه‌ جه‌ماوه‌رییه‌کانی وڵاتانی تر لایه‌نیکه‌م ولاتانی دراوسێ هه‌بوو؟ ئه‌گه‌ر نه‌بوو بۆچی؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : نەخێر بەهیچ جۆرێک یەکێتی بێکاران لە کوردستان پەیوەندی نەبووە بە ڕێکخراوە جەماوەرییەکانی وڵاتانی دراوسێ. چونکە لەو وڵاتانە وەکو ئێران، سوریا، ئەردەن، تورکیا، کوەیت، سعودیە هیچ ڕێکخراوێکی جەماوەری ڕادیکاڵ بوونی نەبووە تا ئێمە هەوڵ بدەین پەیوەندیان پێوە بکەین.سەبارەت بەوڵاتانی ئەوروپیش ئەوا لەڕێگەی کادرەکانی کۆمۆنیزمی کرێکارییەوە بەحیساب پشتیوانیمان لێئەکەن دیارە وەک دوایی دەرکەوت کەئەو پشتیوانە بێجگە لە خۆشخەیاڵی و خەون هیچی تر نەبوو.

ناسنامەی یەکێتی بیکاران لەکوردستان بەزمانی ئینگلیزی

شێوازی ڕێکخستن و کاری ڕێکخراوه‌که‌ چۆن بوو؛ شورایی، سه‌ندیکایی، یا شێوازێکی تر، بۆ ئه‌و شێوازه‌ی هه‌ڵبژاردبوو؟ ئه‌ی چۆنیه‌تی به‌شداری بێکاران له‌ کاروبار و چالاکی و بڕیاره‌کاندا بە چ شێوەیەک بوو؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : شێوازی ڕێکخستنی ئەندامانی یەکێتی بێکاران لە کوردستان شورایی و پشت بەستن بەکۆبوونەوەی گشتی بوو.ئەمە تاقە شێوازێک بوو بۆ ڕێگرتن لە کاری تاکەکەسی و زاڵبوونی کەشوهەوای نادیموکراسی بەسەر ڕێکخراوەکەدا. هەڵسوڕاوانی یەکێتی بێکاران لە کوردستان ئەو درکەیان هەبوو کە ڕێکخستنی سەندیکایی ئاکامەکەی بەتاڵکردنەوەی یەکێتی بێکاران ئەبێ لە ناوەڕۆکە شۆڕشگێڕانەکەی!!.بۆیە ئەو شێوازە هەر لەسەرەتاوە وەلانرا. ئێمە بەردەوام بڕیارەکانمان ئەبردەوە بۆ کۆبوونەوە گستییەکان و لەوی پەسند ئەکران.ئەمەش بەبڕوای من دورستترین ڕێگایە بۆ بەشداری کردنی بێکاران لە بڕیارەکان و داهاتووی خەباتیان. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئایا بە کردەوە یەکێتی بێکاران کۆبوونەوە گشتییەکانی کردە ئامڕازێک تا بێکاران بەشداری لە بڕیاردان و چارەنووسی خۆیان بکەن.نەخێر ئەمە ڕووینەدا. کۆبوونەوەی گشتی ئەنجام درا بەڵام بەر لەکۆبوونەوە گشتییەکان بەیاننامەکان و بڕیارنەکان لەلایەن لیژنەی باڵاوە ئامادە کرابوو و تەنها لەکۆبوونەوە گشتییەکان ئەخوێنرانەوە.من تەحەدای هەموو هەڵسوڕاوانی یەکێتی بێکاران ئەکەم ئەگەر بێکارێک لەناو کۆبوونەوەیەکی گشتیدا هەستابایە سەرپێ و ڕایەکی دژ بە بڕیارنامەکانی ئێمە دەربڕیارە، دڵنیام ئەگەر گوێشی لێبگیرایە ئەوا دوایی بەنهێنی هەڵمەتێک لەدژی ئەو بەستەزمانە دەستی پێئەکرد و ئەگوترا ناسیونالیزم بەنیازە کۆبوونەماکەمان لیتێکبدات و یەکێتی بێکاران کۆنتڕۆڵ بکات.

بوونی گومان لە بێکارانی هەژار و نەبوونی متمانە لەنێوان بێکاران و یەکێتی بێکاران لەئەنجامی بوونی کەلینێکی گەورە لە نێوانیان و تەنانەت شکنەبردنی تاقە بێکارێک لەلیژنە چالاکەکانی یەکێتی بێکاران و ئەوەی هەبوو زیاتر ئەندامانی ڕێکخراوە سیاسییەکان بوون کەوەک ئەرکی حیزبی خەریکی چالاکی بوون، نەک بێکاریک لەئازاری بێکاری و هەژارییەوە دەستی بەهەڵسوڕان کردبێ. ئەم ڕاستییە گەرچی تاڵە بەڵام هەقیقەتێکە و بۆ ئێمەش کەبریارە بەشدارییەکی بچووکی نووسینەوەی مێژووی یەکێتی بێکاران بکەین جێگەی بایەخە ئەم ڕاستییانە نەشارینەوە و دان بەهەقیقەتە تاڵەکان بهێنین.

ئه‌م ڕێکخراوه‌ وه‌ك به‌ ناوه‌که‌یدا دیاره‌ (یه‌کێتی بێکاران له‌ کوردستان) له‌ ئاستی هه‌رێمیدا سه‌رتاسه‌ری بووه‌، بۆچی «له‌ کوردستان» بۆ (یه‌کێتی بێکارانی کوردستان) نا، ئایا جیاوازییه‌که‌یان له‌ چیدایه‌؟ ئایا له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی له‌ گشت شار و شارۆچکه‌کان، بنکه‌ و ئه‌ندام و لایه‌نگر و هه‌والنێری هه‌بوو؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : بەڵێ ئەوە ڕاستە کە ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لە کوردستان لەئاستی کوردستان سەرتاسەری بووە. هۆکاری هەڵبژاردنی ناوەکەشی بەوەی یەکێتی بێکاران لە کوردستان لەو بۆچوونەوە بوو کە چینی کرێکاری عێراق چینێکی سەرتاسەری عێراقە و چینی کرێکاری کوردستان بەشێکە لەو چینە سەرتاسەرییە عێراقییە و (لە کوردستان) ش هێمایەکی لۆکاڵی خۆدانەبڕین بوو لە چینی کرێکاری عێراق.ئەم بۆچوون و دیدگایە هەوڵی ئەدا ڕێگری دروست بکات لەسەرهەڵدان و پەیدابوونی هەر جۆرە ناونلێنانێکی تر کەبۆنی ناسیونالیستی لێبێت. بەڵام (یەکێتی بێکارانی کوردستان) بەو تێڕوانینەی ئەوسامان زیاتر بۆنی میللەتگەرایی پێوە بوو و ئێمە وەک لیژنەی باڵای یەکێتی بێکاران لە کوردستان ڕەتمان کردەوە. بۆ مەسەلەی بوونی بنکە لەهەموو شار و شارۆچکەیەک نەمان بوو، بەڵکو زیاتر لەو جێگایانە هەمان بوو کە نفوزی چەپ و ڕێکخراوە چەپەکانی ئەوسای لێبوو. ئەمە ڕاستییەکە و حاشاکردن لێی بەدەردی مێژوو ناخوات. ئەو جێگایانەش تا من لەبیرم بێ ئەمانە بوون کەلار، دربەندیخان، پیرەمەگروون، ڕانیە، دیانا،قوشتەپە، دارەتوو، سمود، شۆڕش، تەوێڵە، کفری، قەڵادزێ، شەقڵاوە،ئۆردوگای جدیدە، کۆیە و تاد. مەسەلەی ئەندامەتیش دیارە بێکاران لەسەرتاپای کوردستان بوونیان هەبووە و هەیە، لەو جێگایانەش کەباسکران تا توانرا ناونووس کران. سەبارەت بەهەواڵنێر زۆربەی جاران هەر ڕێکخەری پەیوەندییەکانی نێوان لیژنەی باڵای یەکێتی بیکاران لە کوردستان و بنکەکە ئەبووە هەواڵنێر کە لەزۆربەی حاڵەتەکان ئەو ڕێکخەرە خۆی کۆمۆنیست یان چەپ یان ئەندامێکی ئەو ڕێكخراوانەی ئەوسای بزووتنەوەی چەپی کوردستان بوو.

عەبدوڵا سڵێمان (مەشخەڵ) لە کۆبوونەوەی گشتی بێکارانی سلێمانی

په‌یوه‌ندی ئه‌م ڕێکخراوه‌ له‌ته‌ك ڕێکخراوه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات چۆن بوو؟ ئایا هیچ قه‌واره‌یه‌کی گه‌وره‌تر کۆی ده‌کردنه‌وه‌؟ ئه‌ی په‌یوه‌ندی ڕێکخراوه‌کانی تر که‌ به‌جۆرێك پاشکۆی پارته‌کانی ناوده‌سه‌ڵات یا لایه‌نگری ده‌سه‌ڵات بوون، به‌رامبه‌ری چۆن بوو؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : بناغەی پەیوەندی ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لەکوردستان لەگەڵ ڕێکخراوەکانی دەرەوەی دەسەڵات لە دوو ئاستی جیاوازدا دەچووە پێش. سەرەتا لەگەڵ ڕێکخراوە چەپ و کۆمۆنیستەکان لەئاستی لێکهەڵپێکران و تێکچڕژانێکی سەیر بوو کە هەم ئێمە خۆمان بەخاوەن و پاڵپشتی ئەو ڕێکخراوانە دەزانی و هەم ئەوانیش ئێمەیان بە موڵکی خۆیان لەقەڵەم دەدا. ئەڵێم بەموڵکی خۆیان نەک موڵکی چینی کرێکار. من لێرەدا نامەوێ لەسەر ئەم پەیوەندییە بوەستم چونکە پێشتر لە وەڵامی پرسیارەکانی تردا وەڵامی ئەم خاڵەم داوەتەوە. بەڵام هەرچی ڕێکخراو و حیزبە سیاسییەکانی پاشکۆی دەسەڵات بوون ئێمە پەیوەندیمان لەگەڵیاندا لە دیدگا و تێڕوانینی ئەوکاتمان بۆ خەباتی کاری قانوونی و عەلەنی دەبردە پێشەوە. ئێمە سڵمان نەدەکردەوە لەپەیوەندی گرتن لەگەڵ حیزبە سیاسییەکانی ئەوسای گۆرەپانی کوردستان ئەویش بەو دەلیلەی کە دەمانویست کۆمەڵایەتی ببینەوە و باشتر بناسرێین و هەروەها کۆمەکی و یارمەتی بۆ ڕێکخراوەکەمان بەدەست بهێنین. ئێمە پەیوەندیمان هەبوو لەگەڵ حیزبی شیوعی کوردستان و حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان و بزووتنەوەی دیموکراسی و حیزبی کۆمۆنیستی ئێران – کۆمەڵە و ئاڵای شۆڕشی ئەوکات و پارتی کاری سەربەخۆ، بەرەی هاوکاری بۆ ڕزگاری گەل،یەکێتی دیموکراتی کوردستان.هەروەها لەگەڵ هەر ڕێکخراوێک یان پارتێک پەیوەندیمان دابنایە دەبوو لەسەر دوو پرەنسیپ بوایە.

یەک : ئەو پارتە یان ڕێكخراوە دەبوایە بەهیچ شێوەیەک لەپەیوەند لەگەڵ بەعس نەبوایە.

دوو : ئەبوایە دەستی بەخوێنی جەماوەری کوردستان سوور نەبوایە.

یەکێتی بێکاران لە کوردستان زۆر پێویستی بە پاڵپشتی حیزبە سیاسییەکانی کوردستان هەبوو و هەوڵیشمان ئەدا ئەو پەیوەندییانە پەرە پێبدەین تا ئاستی کۆمەک پەیداکردن بۆ ڕێکخراوەکەمان بەڵام بەبێ هیچ موقابلێک. حیزبە سیاسییەکانیش یەکێتی بێکارانیان بەڕەسمی ئەناساند و لەئاستی کۆمیتەی ناوەندی و سەرکردایەتی دانیشتنمان لەگەڵیاندا ساز ئەکرد و ئەوانیش هەندێکجار کۆمەکیان دەکردین و بەیاننامەکانی ئێمەیان لەڕۆژنامە و ئۆرگانە حیزییەکانی خۆیان بڵاو ئەکردەوە.

ئێمە ئەگەر چی ئەم پەیوەندییەمان دادەمەزراند، بەڵام وەک پێشتریش ئاماژەم پێدا زمانی دایەلۆگ و لێک تێگەیشتنمان نەبوو. زمانی پەیوەندییەکانی ئێمە بەدەر نەبوو لەزمانی گووتاری ڕێکخراوەکە. بۆیە لەدانیشتنەکانمان هەمیشە سێبەرە گومانێک لەپەیوەندییەکانمان هەبووە. با نموونەیەک بێنمەوە لەساڵی 1993دانیشتنێکمان لەگەڵ کۆمیتەی ناوەندی حیزبی شیوعیی عێراقی سازدا. ئەندامێکی سەرکردایەتی ئەو حیزبە باسی ڕابردووی حیزبی شیوعی دەکرد. کەچۆن پەنجا ساڵە خزمەت بەکرێکارانی عێراق دەکات. یەکێک لەقسەکانی ئێمە ئەوەبوو کە حیزبی شیوعی عێراقی پەنجا ساڵە خیانەت بە چینی کرێکاری عێراق دەکات. یان ئەو دانیشتنەی لەگەڵ بەڕێز عەبدوڵای موهتەدی و کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە گرێدرا، لەجیاتی جەختکردنە سەر بێکاران و گیروگرفتەکانمان (گەرچی باسی هەندێ گرفتمان کرد وەکو گرفتی دارایی) شەو تا درەنگانی موناقەشەی کۆمۆنیزمی کرێکاری کرا. هێنانەوەی ئەم نموونانە بەبروای من بایەخی خۆی هەیە لەناسینی گوتاری ڕێکخراوی یەکێتی بێکاران لە کوردستان.

ئه‌و چالاکی و کار و خه‌باتانه‌ی ئه‌م ڕێکخراوه‌ پێیان هه‌ستا کامانه‌ بوون؟ ئه‌و ڕێکخراوه‌ هیچ بڵاوکراوه‌ و ڕاگه‌یاندنی هه‌بوو؟ ده‌توانی له‌و باره‌وه‌ به‌ شێوه‌یه‌کی چڕ بدوێیت؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : یەکێتی بێکاران لە کوردستان گەلێ کاری گرنگی ئەنجامدا کەهەم بۆ بزووتنەوەی خەباتی جەماوەری و هەم بۆ ڕێکخراوە سیاسی و چەپەکانی ئەوسا بەهای سیاسی و ڕێکخراوەییان هەیە. با لەگۆشەنیگای هەریەک لەم لایەنانەوە بڕوانینە کار و خەباتی یەکێتی بێکاران لەکوردستان.

بۆ بزووتنەوەی جەماوەری ئەوە یەکەمینجار بوو لەمێژووی نوێی عێراق و کوردستاندا ڕێکخراوێکی بێکاران پێک بێت لەدەرەوەی کارگە و کارخانەکان. بەلەبەرچاوگرتنی لەبەردەستدا نەبوونی هیج ئەزموونێک یەکێتی بێکاران لە کوردستان توانی ئەم کارانە ئەنجام بدات.

یەک : دروستکردنی ڕیکخراوێکی جەماوەری پانوپۆڕی بێکاران لەسەرئاستی کوردستان

دوو : کردنەوەی بنکەکانی یەکێتی بێکاران لە شارەکانی هەولێر و سلێمانی و زۆربەی شاروشارۆچکەکانی کوردستان وەک کەلار دربەندیخان، پیرەمەگروون، ڕانیە، دیانا،قوشتەپە، دارەتوو، سمود، شۆڕش،تەوێڵە،کفری،شەقڵاوە،قەڵادزێ،چەمچەماڵ، جدیدە، کۆیە،

سێ : ڕێکسختنی ژمارەیەکی گەورە لە بێکاران و ناونووس کردنیان لە بنکەکانی یەکێتی بێکاران.

چوار : وەرگرتنی یارمەتی لە ڕێكخراوە بیانیی و خێرخوازەکان و دابەشکردنیان بەسەر بێکارانی کوردستان. وەک ڕێکخراوی هێڵپ.

پێنج : دەرکردنی زمانحاڵێک وەکو (دەنگی بێکاران) کەلەمێژووی ڕۆژنامەگەری چەپ و کۆمۆنیستی وەک ئەستێرەیەکی درەوشاوە ئەمێنێتەوە کە ڕۆڵی گرنگی گێڕا لەسەرتاسەریکردنەوەی ڕێكخراوەکە و ڕێکخستنی بێکاران.

شەش : یەکێتی بێکاران لە کوردستان بوو بەچەترێک و پاڵپشتییەک بۆ دروستبوونی ڕێکخراوی کرێکارانی کارگە ئەهلییەکان و کارمەندانی نەخۆشخانە و کۆمەڵەی ئاوارەکان و کرێکارانی بیناسازی و رێكخراوی سەربەخۆی ئافرەتان و هتد.

حەوت : برەودان بەکاری قانوونی و ئاشکرا و ڕچەشکین بوون لەو بوارەدا،

هەشت : بەشداریکردن لە بابەتە هەستیارەکانی ئەو سەردەمە کارکردن بۆیان وەک ڕەتکردنەوەی قانوونی جەمعیاتی حکومەتی هەرێم و هەوڵدان بۆ یاسا کارێکی دیموکراتی کرێکاری و شێوازی 50بە 50 ی دەسەڵاتی هەرێم و ئازادییە سیاسییەکان زۆر شتی تر.

نۆیەم : دەستبردن بۆ ئەزموون و وانەکانی خەباتی چینی کرێکاری عێراق و خستنە بەردەستی بێکارانی کوردستان بەمەبەستی فێربوونی وانە لێیانەوە.

وە بۆ ڕێکخراوە چەپەکانی ئەوساش ئەزموونێکی نوێ بوو کە چەپی ناچار کرد شێوەکاری عەلەنی و قانوونی فێر بێت و بەدەستییەوە بگرێت( دیسانەوە ڕێکخراوی ڕەوتی کۆمۆنیست لەبواری کاری ئاشکرا و قانوونی چەند فرسەخ لەپێش بزووتنەوەی چەپەوە بوو).یەکێکی بێکاران بۆ ڕێکخراوە چەپەکان ببووە شوێنی نمایشی توانا و هێز و سەنگەرێکی پێشەوەی کاری سیاسی ئەو ڕێكخراوانە. بۆ ناسیونالیزمی کوردیش کە حیزبەکانی تازە لەشاخەکانی کوردستانەوە هاتبوونە خوارەوە و پێشتر سەروکاریان لەگەڵ بارودۆخی وادا نەبوو بوو، شتێکی تازە و نوێ بوو. گەورەترین شارەزاییەک کەئەو حیزبانە هەیانبوو گرتنی ڕەبایەی سەربازی و کەمین دانانەوە و شەڕ و کوشتنی یەکتر بوو. حیزبە سیاسییەکانی ئەوسا فێربوون کەسەردەمی شاخ کۆتایی هات، فێربوون کە ئیتر لەجیاتی شەوکردنەوە لەئەشکەوتەکان ئەبێ وەڵامی خەڵک بدەنەوە. فێر بوون زمانی شاخ بگۆڕن و فێریش بوون چۆن بزووتنەوەی خەڵک سەرکوت بکەن.

ئایا هیچ کات ڕوویداوه‌، ئه‌ندام و لایه‌نگرانی ئه‌م ڕێکخراوه‌ زیندانی، ڕاونان، ئه‌شکه‌نجه‌ و تیرۆر بکرێن، که‌ی و کێ و چۆن؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : بەڵی گومانی تێدا نییە کە ئەندامان و هەڵسوڕاوانی یەکێتی بیکاران لە کوردستان لە تەواوی شاروشارۆچکەکانی کوردستان لەژێر گوشاری حکومەتی ساوای!! ئەوکاتی هەرێمی کوردستان بوو. هەفتە نەبوو هەڵسوڕاوێکمان بانگ نەکرێتە ئاسایش، تاقیپ نەکرێین، هەوڵی ڕفاندنمان نەدرێت. هەڕەشەمان لێنەکرێت، بنکەمان پێ چۆڵ نەکرێت یان نەڕوخێنرێت. بەواتایەکی تر حکومەتی هەرێمی کوردستان بەهەموو توانایەکەوە لەهەوڵی دەستەمۆکردن و سەرکوتکردنی یەکێتی بێکاران بوو. لەدەوروبەری بەرپاکردنی ئاکسیۆنی 19-06-1993ئاسایش دوو هەڵسوڕاوی لیژنەی باڵای بۆ ماوەیەک لای خۆی گلدایەوە لەهەولێر کەئەوانیش بەڕێزان سیروان عەلی و سەردار حەمید ساڵح بوون.لەسلێمانیش هەوڵدانی بۆ ڕفاندنی هەڵسوڕاوان درا. من ئێستا لێرەدا پاش هەژدە ساڵ تێپەڕین بەسەر ئەو مێژووە نەلیستی ناوی گیراوەکانم لایە و نە وردکاری سەرجەم بنکەکانی یەکێتی بێکارانم لەبەردەستە.بۆیە ئاسان نییە بۆ من ورد ورد ناو و مێژووت بۆ ڕیز بکەم، بەڵام پێشێلکارییەکانی حکومەتی هەرێم لەژماردن نایەن.

عەبدوڵا سڵێمان (مەشخەڵ) لە کۆبوونەوەی گشتی بێکارانی سلێمانی وتار دەربارەی ئازادی سیاسی

لەڕاستەوە : ئەنوەرە سوور، وەستا سابیر، ئەکرەم چاوشین، عەبدولڕەحمان مەولود، عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ)

– کاتێك که‌ ڕووبه‌ڕووی ڕێگری و توندوتیژی و مه‌ترسی ده‌بوونه‌وه‌، چیتان ده‌کرد و چ سه‌ره‌نجامێکتان به‌ده‌ستده‌هێنا؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : ئێمە هەوڵمان ئەدا بەپێی جۆری ڕێگرییەکان و مەترسییەکان تاکتیکی گونجاو هەڵبژێرین تا بەکەمترین ژیان لێی دەرباز بین. ئێمە لەم بارەوە سەرکەوتوو بووین. باشترین نموونەش بڕیاری نەکردنی ئاکسیۆنی 19-06-1993بوو لەلایەن لیژنەی باڵای یەکێتی بێکاران لە کوردستانەوە درا. ئێمە نەماندەویست کەمترین ژیان بەر بێکارانی کوردستان بکەوێت، نەماندەویست بەهۆی هەڵچوونێکی کاتییەوە یان تێروانینێکی نادروستەوە زەرەرمەند بین. ئێمە هەمیشە بەدوای ئەو دەرئەنجامانەوە بووین کەجەستەی بزووتنەوەکەمان زامدار نەکات. ئێمە لەکاتی رووبەڕوو بوونەوەی هەر مەترسییەک وەک لیژنەی باڵا کۆدەبووینەوە و سەرجەم ئەگەرەکانمان تاوتوێ دەکرد و ئینجا بڕیارمان ئەدا.

عەبدوڵا سڵێمان (مەشخەڵ) و پۆلێک لە هەڵسوڕاوانی یەکێتی بێکاران لە کوردستان – بنکەی سلێمانی ساڵی 1993

شه‌ڕی ناوخۆ هاوته‌مه‌ن یا ڕاستر بڵیین له‌ ته‌مه‌نی ئه‌و ڕێکخراوه‌دا ڕوویدا، ئایا ئه‌و شه‌ڕه‌ هۆکاری لاوازی و پوکانه‌وه‌ی ڕێکخراوه‌که‌ نه‌بوو؟ ئه‌ی یه‌کێتی بێکاران خۆی چی به‌سه‌ر هات، ده‌سه‌ڵات سه‌رکوتی کرد یا هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌؟ ئه‌گه‌ر هۆی یه‌که‌م بوو، چۆن و که‌ی؟ ئه‌گه‌ر هۆی دووه‌م بوو، بۆچی؟ ئایا ئه‌م ڕێکخراوه‌ خۆی به‌ ئاشکرا هه‌ڵوشانده‌وه‌، واتا به‌ فه‌رمی ڕاگه‌یاندنیهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی بڵاوکرده‌وه‌؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : من وەڵامی ئەم پرسیارانە هەڵئەگرم بۆ ئەو بەڕێزانەی کە ئەوکات لە کوردستان بوون بەڵکو لەڕێی ئەوانەوە وەڵامی تێر و تەسەلی ئەم پرسیارانە وەربگرینەوە.

هۆکاره‌کانی جیابوونه‌وه‌ و وه‌ده‌رنان و ناکۆکییه‌کانی دواتری ناو ئه‌م ڕێکخراوه‌ چی بوون؟ ئه‌وانه‌ی که‌ به‌ ڕه‌خنه‌ له‌ ڕێکخراوی دایك (یه‌کێتی بێکاران) جیابوونه‌وه‌، ئایا توانییان له‌و ڕێگری و ناکارییانه‌ ڕزگاری بکه‌ن؟ ئایا ڕێکخراوه‌که‌ی ئه‌وان ماوه‌، ئه‌گه‌ر نا بۆچی؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : یەکێتی بێکاران لە کوردستان وەک ڕێکخراوێکی جەماوەری یەک تێروانین و بۆچوونی تێدا زاڵ بوو، ئەویش بۆچوونی کۆمۆنیزمی کرێکاری بوو. دیدگای جیاواز لەگەڵ ڕادیکاڵەکانی ناو یەکێتی بێکاران کەبووە هۆی لەتکردنی یەکێتی بێکاران، نەلەسەر تاکتیک و نەلەسەر ستراتیژی کار و خەباتی بێکارانی کوردستان نەبوو. ئەوەی هەبوو هەوڵدانێک بوو بۆ تۆڵەکردنەوە لەلایەن باڵی ئەوسای ناسیونالیستی ماوە لەناو حیزبی کۆمۆنیستی ئێران لەباڵی مەنسوری حیکمەت کە حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێرانیان دروست کردبوو و زۆربەی کادیرە پێشکەوتووەکانی حیزبیان لەگەڵ خۆیان بردبووە دەرەوە. ئیتر زڕگوێز وەک بنکەی میللیگەراییەکان هەوڵیان ئەدا لەو توخمانە نزیک ببێتەوە کە ئەندامی ڕێکخراوەکانی چەپی ئەوسا نەبوون تا وەکو مەقاشێک بەکاریان بهێنن بۆ دژایەتیکردنی کۆمۆنیزمی کرێکاری. لێرەوە زۆربەی ئەو هەڵسوڕاوانەی نزیکایەتییان لەگەڵ زڕگوێز پەیدا کرد لەهەوڵی خۆ ئارایشتکردندا بوون بۆ داڕشتنی هێڵی جیاکردنەوەی خۆیان لە ئێمە.ئەو بڕە لە هەڵسوڕاوان لەبەرامبەر هەر بۆچوونێکی ئێمەدا شتێکی تریان ئەگووت کەبەئاشکرا دژایەتیکردنی سیاسەتی گشتی یەکێتی بێکاران لە کوردستانی پێوە دیار بوو.تا کار گەیشتە ئەوەی بەپشتیوانی زڕگوێز جیابوونەوە ڕابگەینن. ڕەخنەگرانی یەکێتی بێکاران لەکوردستان نەک هەر بەهەمان نەفەس و وزەی یەکێتی بێکاران لە کوردستان کاریان نەکرد، بەڵکو هەوڵیاندا ئەو ڕێکخراوەلەژێر هەژموونی کۆمۆنیزمی کرێکاری و مەنسوری حیکمەت دەر بکێشن و تەسلیمی لایەنێکی تری بکەن. ئەگەر چی تەمەنی ڕێکخراوی بێکارانی جیابووەوە لەگەڵ تەمەنی یەکێتی بێکاران مۆمی ژیانیان پێکەوە کوژایەوە، بێجگە لەچەند کارێکی زۆر سادە کەپێشتر یەکێتی بێکاران ئەنجامی دابوون هەنگاوێکی تریان نەنا.لێرەدا خراپ نابێ ئەگەر خاڵێک باس بکەم ئەویش ئەو دانیشتنەی من بوو لەساڵی 1994وەک نوێنەری یەکێتی بێکاران لەگەڵ جەماڵ چاوشین و کاژاو جەماڵ وەک نوێنەری ڕێکخراوی بێکارانی جیاوە بوو لە ئەنقەرە لەتورکیا بەئامادەبوونی مزەفەری محەمەدی و لەژێر گوشاری مەکتەبی سیاسی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق بەبیانووی یەک ڕیز کردنەوەی خەباتی بزووتنەوەی بێکاری لە کوردستان.ئەم یەک ڕیزکردنەی بێکاران پاڵنەری سەرەکی ئامادەبوونی من بوو لەو کۆبونەوەیە، بەڵام نەیتوانی دەرئەنجامیکی وای هەبێ. لەلایەکی تریشەوە خودی کۆبونەوەکە لە یەکێک لەژمارەکانی بڵاوکراوەی کارگر امروز بڵاوکرایەوە کەبەداخەوە ناتوانم هیج شتیکی تری لەبارەوە بڵێم چونکە ئەو ژمارەیەی کارگر امروزم لەبەردەست نییە، بەڵام ئەزانم کۆبوونەوەکە ململانییەکی توندی نێوان من و ئەوان بوو.وە بڵاوکراوەی کارگر امروز زیاتر لەنیوەی قسەکانی منی بڵاو نەکردەوە لەکاتێکدا بایەخی زۆری بەقسەکانی ئەوان دابوو. من ئەگەر چی ئۆباڵی ئەمە ناخەمە ئەستۆی ڕەزا موقەدەم کە سەرنووسەری بڵاوکراوەکە بوو، بەڵکو ئەیخەمە ئەستۆی مزەفەری محەمەدی کە نەک هەر لەو کۆبوونەوەیە هەڵویستی ژیرانە نەبوو ، بەڵکو هەڵویست و کارکردی ئەم بەڕێزە لەگەڵ بزووتنەوەی کۆمۆنیستی کۆتایی هەشتاکان و سەرەتای نەوەدەکانی سەدەی ڕابردوو زۆر ئۆپۆرتۆنیستانە بووە.

بەهەرحاڵ کوژانەوەی گڕی تەمەنی بزووتنەوەی بێکاران لە کوردستان ئەتوانم بەم شێوەیە بیخەمە بەرچاو:

یەک : کۆچی بەلێشاوی هەڵسوڕاوان و چالاکوانی یەکێتی بێکاران لەکوردستان بۆ وڵاتانی خۆرئاوا، ئەمەش کاریگەری زۆری دانا لەسەر کەمبوونەوەی ماتریاڵی مرۆیی بزووتنەوەکە نەک تەنها لەسەرئاستی یەکێتی بێکاران بەڵکو لەسەر ئاستی سەرجەم بزووتنەوەی سیاسی کرێکاران.

دوو: بەردەوامی ‌هێرشی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ سەر هەڵسوڕاوانی بێکاران.

سێ: شەڕی ناوخۆ یەکێک بوو لەفاکتەرە سەرەکییەکان بۆ کۆتایی هاتنی یەکێتی بێکاران لە کوردستان.

چوار : وشکبوونی سەرچاوەی یارمەتی دارایی یەکێتی بێکاران لە کوردستان.

پێنج : لەتوپەت بوونی کۆمۆنیزمی کرێکاری دابەشبوون بەسەر چەندین باڵ و ڕێکخراو حیزب بێهیوایی لەدڵ ودەروونهەڵسوڕاوان چاند بەتایبەتیش کە کۆمۆنیزمی کرێکاری لەعێراق بەهەمان شێوە دووچاری لەبەریەکترازان هات.

هەڵسوڕوان و هەبژێردراوانی کۆبوونەوەی گشتی بێکارانی ناحیەی قوشتەپە لە 15-02-1993

دووەم لەلای ڕاستەوە ڕیاز کاکەشین

چوارەم لەلای ڕاستەوە عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ)

دووەم لەلای چەپەوە گۆران عەبدوڵا

ئه‌و ئه‌زموون و وانانه‌ کامانه‌ن، که‌ له‌ کارکرد و شێوازی رێکخستن و خه‌باتی ئه‌و ڕێکخراوه‌وه‌ بۆمان به‌جێماون و ده‌کرێت یا ده‌توانن بۆ ئه‌مڕۆکه‌ یا داهاتوو به‌سوود بن؟ یا به‌ جۆڕێکی تر ئه‌و ڕێکخراوه‌ چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : یەکێتی بێکاران لەکوردستان لەمنداڵدانی هەلومەرجێکی زۆر تایبەتەوە لەدایک بوو. کۆمەڵی شێواز و کارکردی ڕێکخستنی بەدەستەوە گرتبوو کەئەکرێ لەهەرئان و زەمانێکدا هەر ڕێکخراوێک بەدەستییەوە بگرێ و سەرکەوتووش ئەبێ. یەکەمین خەسڵەتی کارکردنی یەکێتی بێکاران لەکوردستان کارکردنی بەکۆمەڵ بووە. ئەم ڕێكخراوە خاوەن بڕیاری بەکۆمەڵ بووە. هیچ کەس و بەهیچ ناوێکەوە نەیتوانیوە بڕیار لەخۆوە بدات بەبێ گەڕانەوە بۆ لیژنەی باڵای یەکێتی بێکاران لە کوردستان.ئەم شێوازی کارکردنە بێگومان ڕێگر بوو لەکاری تاکیی و ڕێگربوو لە سەرهەڵدانی دیکتاتۆری و فەرزبوونی ئیرادەی تاک بەسەر ڕێکخراودا. ئەم کارکردنە شوراییە (خەسڵەتە شوراییە) خەسڵەتی شوراکانی 1917ی ڕوسیا بوو. هەروەها پایەی بنەڕەتی ڕێکخستنی بێکاران کۆبوونەوە گشتییەکان بوو. چاودێریکردنی تەواوی بنکەکانی یەکێتی بێکاران لەشار و شارۆچکەکانی کوردستان لەلایەن لیژنەی باڵاوە ئەو دەرفەتەی لەبەردەم هیچ هەلپەرستێک نەهێشتبووەوە تا ئەگەری بەلاڕیدابردنی یەکێتی بێکاران بەئاقاری بەرژەوەندییە کەسییەکانی خۆیدا ببات.

ئەو ئەزموون وانە گرنگەی کەلە ڕابردووی یەکێتی بێکارانەوە فێری ئەبین بریتییە لەوەی هەرکاتێک خەڵکی ستەمدیدە ئیرادە بکاو خۆی ڕێکبخا و هێزی کۆمەڵایەتی خۆیان بهێننە مەیدان، ئەوا ئەتوانن دەسەڵاتدار ناچار بکەم مل بەداخوازییەکانیان بدات و بتوانن ژیانی خۆیان باشتر بکەن ئەگەر لەڕیشەوە نەیگۆڕن. یەکێتی بێکاران لە کوردستان ڕێکخراوێک بوو بەدوای ئاڵوگۆرەوە بوو لەژیانی بێکاران، ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی و هەمەجۆر، ئاڵوگۆڕێک لەسەر بنەمای بەرژەوەندی چینایەتی. ئێمەی هەڵسوڕاوانیش گەنجی سەردەمی تاریکترین ڕۆژەکانی مێژووی کوردستان و عێراق بووین، بەپێچەوانەوەی ڕێکخراو لایەنە سیاسییەکان و حیزبە دەسەڵاتدارەکان کەهەر خەریکی ساتوسەودای سیاسی و خیانەتکردن و نۆکەرایەتی دەوڵەتەکانی ناوچەکە بوون. ئێمە بەپێکهێنانی یەکێتی بێکاران لە کوردستان جوانترین مێژوومان نەخشاند لەسەر حیسابی ژیان و گەنجی و تەمەنی خۆمان.

هەڵسەنگاندنی ئەو ڕێکخراوە ئەتوانم ئاوای چڕ بکەمەوە:

یەک : گووتاری یەکێتی بێکاران لە کوردستان گوتارێ نەبوو لەسەر چەمکی قەبوڵکردنی بەرامبەر و جیاوازییەکان بنیاد نرابێ، بەڵکو گووتاری ئایدیۆلۆژی ڕەوتێکی سیاسی دیاریکراو بوو کەبەکۆمۆنیزمی کرێکاری ناسرابوو.

دوو : ڕەخنەی یەکێتی بێکاران لە کوردستان لە حکومەتی هەرێم ڕەخنەیەک نەبوو لەسەر بنەمای مەعریفە و عەقلانییەت دامەزرابێ.

سێ : چوڵەوانییەکی فیکری گەورە لەپشت تێروانینی هەڵسوڕاوانی یەکێتی بێکاران لە کوردستانەوە هەبوو،غیابی لێکدانەوەی لۆژیکانە بەپشت بەستن بە کایە فیکری و فەلسەفییەکان و لقەکانی زانستە مرۆییەکان.

چوار : یەکێتی بێکاران لەکوردستان سەربەخۆ نەبووە. ئەوە درۆیەکی گەورە بوو کە دەگووترا یەکێتی بێکاران لەکوردستان ڕێکخراوێکی سەربەخۆیە. چونکە چەمکی سەربەخۆبوون لەلێکدانەوەکانی ئەوسامان بریتی بوو لەسەربەخۆبوون لە بۆرژوازی، نەک لەهەر لایەن و حیزبیکی سیاسی یان دەوڵەتێک.

پێنج : نەبوونی پەیوەندییەکی ئۆرگانیکی لەنێوان یەکێتی بێکاران لە کوردستان و خەڵکی بێکاری کوردستان. واتا بوونی بۆشاییەکی گەورە لەنێوان هەڵسوڕاوان و خەڵکی بێکار.

باشه‌ ئه‌گه‌ر زه‌مینه‌ و هه‌لی سه‌رهه‌ڵدانی ڕێکخراوێکی تر بڕه‌خسێت، چۆن کار بۆ سه‌رکه‌وتن و درێژه‌دان به‌و کاره‌ ده‌که‌یت؟

عەبدوڵا سڵێمان(مەشخەڵ) : ئەگەر زەمینە و هەلی سەرهەڵدانی ڕێکخراوێکی تری لەو چەشنە بڕەخسێت باشترین کارێک کەبیکەم ئەوەیە کە بەهیچ شێوەیەک لێی نزیک نەبمەوە.چونکە ئەگەر بەشداری تێدا بکەم یانی من نەگۆڕاوم و هەر لەسەر هەمان قەوانی کۆن سەما ئەکەم.خۆ ئەوەتا ئێستا یەکێتی نەقابەکانی عێراق هەیە و کۆمۆنیزمی کرێکاری سەرپەرشتی ئەکات و من هیچ پەیوەندییەکم پێیانەوە نییە.چونکە دڵنیام لەوەی ناتوانێ هیج بکات و ناشتوانێ گەشە بکات. من دیارە ڕێزم بۆ ئەو هەست و حەماسەتەی ئێوە هەیە بەڵام پرسیارەکەتان ورد و ڕۆشن نییە.کەئەڵێی ڕێکخراوێکی تر ئەبێ ڕوونی بکەیتەوە چ جۆرە ڕێکخراوێکت مەبەستە. هەڵگری چ گووتارێکە و لەکوێی گۆمەڵگا قەراری گرتووە. بۆ یارمەتیدانیش ئەم هاوبەشیکردنەم لەوەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانەی ئێوە کۆمەکیتانە لەنووسینەوەی مێژووی یەکێتی بێکاران لەکوردستان و خستنە بەردەستی ئەزموونێکە بۆ ئەو مرۆڤانەی لەسبەینێدا کارێکی لەو چەشنە ئەنجام ئەدەن. ئەمە ئەو کارەیە لەئێستادا دەستم داوەتێ و وا دەیکەم پێموانییە چاوەڕوانییەکانی ئێوەش لەئێستادا لەوە زیاتر بێت. لەکۆتایشدا دەستتان خۆش بێ بۆ بەدەستەوەگرتنی ئەم ئەرگە گرنگە و ڕەخساندنی ئەم هەلە بۆ منیش تا بتوانم گۆشەیەکی تاریکی ئەو سەردەمە و مێژووە بەم وشانەم ڕووناک بکەمەوە.

کانوونی یەکەمی 2010

وه‌ڵام و ڕوونکردنه‌وه‌ی به‌ڕێز (کاوه‌ حه‌سه‌ن)، به‌ پرسیاره‌کانی و پرۆژه‌ی یەکێتی بێکاران: ئاوڕدانەوەیەك لە ئەزموونەکانی چەند ساڵ خەباتی جه‌ماوه‌ری   Leave a comment

وه‌ڵام و ڕوونکردنه‌وه‌ی به‌ڕێز (کاوه‌ حه‌سه‌ن)، به‌ پرسیاره‌کانی و پرۆژه‌ی یەکێتی بێکاران: ئاوڕدانەوەیەك لە ئەزموونەکانی چەند ساڵ خەباتی جه‌ماوه‌ری

یەکێتی بێکاران: ئاوڕدانەوەیەك لە ئەزموونەکانی چەند ساڵ خەباتی جه‌ماوه‌ری

وه‌ك پێشتر له‌ ڕاگه‌یاندنێكدا پرۆژه‌ی به‌سه‌رکدنه‌وه‌ و هه‌ڵسه‌نگاندن و نووسینه‌وه‌ی مێژووی سه‌رهه‌ڵدان و خه‌بات و تیاچوونی (یه‌کێتی بێکاران له‌ کوردستان) وه‌ك یه‌که‌مین و پڕ جه‌ماوه‌رترین ڕێکخراوه‌ی سه‌ربه‌خۆ له‌ ده‌سه‌ڵات و پارته‌ فه‌رمانڕه‌واکان، خسته‌ به‌ر دیدی خوێنه‌ران و هاوکاتیش له‌و په‌یوه‌نده‌دا کۆمه‌ڵێك پرسیاری فره‌ڕه‌هه‌ند و فره‌لایه‌نمان ئاراسته‌ی ده‌ستپێشگه‌ران و چالاکڤانانی ئه‌و ڕێکخراوه‌ جه‌ماوه‌رییه‌ کرد. یه‌کێك له‌و چالاکڤانانه‌ی که‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌شداری هه‌بووه‌، به‌رێز (کاوه‌ حه‌سه‌ن)ه‌ و به‌ڕێزی وه‌لامی به‌ کۆمه‌ڵێك له‌ پرسیاره‌کان داوه‌ته‌وه‌ و له‌ ڕوانگه‌ی خۆیه‌وه‌ ڕۆشنایی خستووه‌ته‌ سه‌ر ڕووداوه‌کانی ئه‌و رۆژه‌ و کۆمه‌ڵێک دیمه‌ن و یاداوه‌ری و ڕووداوه‌مان وه‌بیر ده‌هێنێته‌وه‌ و له‌ فه‌وتان ڕزگارییان ده‌کات. ئێمه‌ وێرای ده‌ستخۆشی و به‌رزنرخاندنی ئامده‌یی ده‌ستبه‌جێی له‌ وه‌لامدانه‌وه‌کاندا، هیوای سه‌رکه‌وتن و هاریکاری و ده‌ستگیرۆیی زیاتری پرۆژه‌که‌ی لێده‌که‌ین، به‌و هیوایه‌ی که‌ هاوکاران و چلاکڤانانی یه‌کێتی بێکاران له‌ کوردستان له‌ هه‌ر کوێیه‌ك هه‌ن، وه‌ك ته‌واوکاری و درێژه‌دان به‌ پرۆژه‌که‌، جالاکانه‌ وه‌ك ئه‌م هاوڕێ به‌ڕێزه‌ به‌شداری بکه‌ن. با پێکه‌وه‌ بچینه‌ پای خوێندنه‌وه‌ی وه‌ڵام و رۆشنکارییه‌کانی به‌ڕێز (کاوه‌ حه‌سه‌ن).

(کاوه‌ حه‌سه‌ن): به‌ر له‌وه‌ی وه‌ڵامی پرسیاره‌کان بده‌مه‌وه‌، پیـم باشه‌ له‌ به‌راییدا به‌ کورتی باس له‌ سه‌رده‌می بوونی خۆم له‌ یه‌کێتی بێکاران و چه‌ند خاڵێك بکه‌م. باسکردن له‌ئه‌زموونێک که‌ ته‌مه‌نی له‌ ده‌یه ‌و نییوێک زیاتره‌ ڕه‌نگه‌ نه‌توانین پڕ به‌به‌های خۆی له‌سه‌ری بڵێین،‌ به‌تایبه‌ت که‌ وورده‌کاریه‌کانی ئه‌و ئه‌زموونه‌ به‌ دۆکیومێنت یاخوود به‌ووردی یاداشت نه‌کرابێت. به‌ڵام ‌سه‌رباری پیری ئه‌زموون و کار و هه‌ڵسوڕانه‌کانی یه‌کێتی بێکاران له‌ کوردستان، هه‌وڵده‌ده‌ین به‌پێی توانا قامک بخه‌ینه‌ سه‌ر هه‌ندێک له‌لایه‌نه‌ جۆراوجۆره‌کانی‌. ئاوه‌ڕدانه‌وه‌ و باسکردن له‌ ئه‌زموونێکی له‌و جۆره‌، به‌مانای ئه‌وه‌ نییه‌ که‌ له‌و باوه‌ڕه‌دا بین که هه‌وڵ و ماندووبونی هاوڕێیانێکی زۆر یه‌کسان بکه‌م به‌هیچ. سه‌رباری گشت ره‌خنه‌و بۆچوونه‌کان، ئه‌وی ڕۆژی ئێمه‌ له‌هه‌وڵی ئه‌نجامدانی مه‌به‌ستێک بووین که‌ پێمان وابوو، ژیانی هه‌ندێک له‌ مرۆڤه‌کان ئاسان و باشتر ده‌که‌ین. خاڵێکی تر که‌ گرنگه‌ لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌نگه‌ جیاوازه‌کانی ئه‌و کاتی نێو یه‌کێتی بێکاران گوزارشت بکه‌ن له‌خۆیان، وه‌ده‌کرێت ووه‌ڵامدانه‌وه‌ به‌ پرسیاره‌کانی ئه‌م هاوڕێیانه‌ش هه‌ر له‌و چوارچێویه‌دا ته‌ماشا بکه‌ین. ڕه‌نگه‌ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌و پرسیارانه‌ی که‌ ئه‌و هاوڕێیانه‌ ئاماده‌یان کردووه‌، به‌دڵی زۆرینه‌ی هه‌ڵسوڕاوانی ئه‌و کاتی یه‌کێتی بێکارن نه‌بێت. به‌ڵام هه‌وڵده‌ده‌م به‌پی توانای باسی ئه‌و ڕۆژگارانه‌ بکه‌م که‌ له‌گه‌ڵ یه‌کێتی بێکاراندا سه‌رقاڵی کارکردن بووم. سه‌ره‌تاکانی یه‌کێتی بێکاران‌، له‌کۆبوونه‌وه‌کانی باخچه‌ی گلکه‌ند و دواتر له‌باڵاخانه‌ی چاخانه‌یه‌ک “که‌ ناوه‌که‌یم له‌بیر نه‌ماوه‌” له‌سه‌ر شه‌قامی باته‌ی هه‌ولێر له‌ڕێگه‌ی ده‌فته‌ری خۆ ناونووسکردنی بێکارانه‌وه‌ ده‌ستی پێکرد. به‌گوزه‌ر له‌م سه‌ره‌تایه‌، ده‌کرێت میژووی یه‌کێتی بێکاران به‌سه‌ر ‌دوو به‌شی جیاوازدا دابه‌ش بکه‌ین. به‌شی یه‌که‌می له‌سه‌ره‌تای درووستبوونێوه‌ تاکو کۆتای ساڵی 1993، به‌شی دووه‌میشی له‌ساڵی 1994 تاکو ساڵی 1996. من له‌به‌شی یه‌که‌می کار و چالاکییه‌کانی یه‌کێتی بێکاراندا به‌شدار نه‌بووم‌، به‌ڵام‌ که‌م تاکو زۆر ئاگاداری کاره‌کانی ئه‌و سه‌ره‌تایه‌ی‌ یه‌کێتی بێکاران بووم. ‌ ئه‌وه‌ی لێره‌دا باسیان ده‌که‌م تایبه‌ته‌ به‌و مێژووه‌ی که‌ من وه‌ک ئه‌ندامی ده‌سته‌ی بالآێ یه‌کێتی بێکاران له‌ هه‌ولێر کارم تێدا کردووه‌. خوازیارم هه‌رچییه‌ک ده‌وتریت نه‌بێته‌ مایه‌ی زیووربوونی هاوڕێیانێک که‌له‌و ڕۆژانه‌دا پێکه‌وه‌ کارمان له‌یه‌کێتی بێکاراندا ده‌کرد. وه‌ئه‌گه‌ر هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ک یاخوود نادرووستییه‌ک له‌ووه‌ڵامدانه‌وه‌کاندا هه‌یه‌، ئه‌وه‌ ئه‌کرێت قسه‌وباسی زیاتریان له‌سه‌ر بکه‌ین و ووه‌ڵامدانه‌وه‌کان درووستربکه‌ین.‌

هۆکاری پێشکه‌وتن و سه‌رهه‌ڵدانی بزوتنه‌وی بێکاران و ڕێکخراووبوونی له‌ پێش به‌شه‌کانی تری کۆمه‌ڵگه‌ی عیراق (کوردستان)ی وێرانەی شەڕەکان و ئابڵۆقەی ئابوورییەوە چی بوو و چۆن ده‌بینی؟ ئایا پێکهێنانی ئه‌م ڕ ێکخراوه‌ پڕۆژه‌ی ڕێکخراوه‌ ڕامیارییه‌کان چه‌په‌کانبوو یا زه‌مینه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی و ئاماده‌یی جه‌ماوه‌ری هه‌بوو، یان هاو ته‌ریبی یه‌ك بوون؟

كاوه‌ حه‌سه‌ن : بۆ وه‌لامدانه‌وه‌ی به‌شی یه‌که‌می ئه‌م پرسیاره‌ ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ ئه‌و ڕۆژگاره‌ی که‌ یه‌کێتی بێکارانی تێدا درووست بوو‌، ئه‌توانین به‌ئاسانی چه‌ند خاڵێک ده‌ستنیشان بکه‌ین که‌ هۆکاری سه‌ره‌کی بوون بۆ له‌دایکبوونی ئه‌زموونێکی له‌و جۆره له‌ کوردستاندا‌. بۆ نمونه‌، کشانه‌وه‌ی ده‌سته‌‌ڵاتی هارو دڕنده‌ی به‌عس که‌ بووه‌ مایه‌ی فه‌راهه‌م بوونی که‌شێکی ئازاد له‌ کوردستاندا یه‌کێک له‌ هۆکاره‌ سه‌ره‌کییه‌کان بوو بۆ سه‌رهه‌ڵدانی دیارده‌ی ڕێکخراوبوون و ئه‌نجامدانی کاری ڕێکخراوه‌ی و خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین به‌شێوه‌یه‌کی ئاشکرا.

بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی به‌شی دووه‌می پرسیاره‌که‌ش، ده‌بینین له‌و ڕۆژانه‌دا بێجگه‌ له‌ دوو حزبی سه‌ره‌کی که‌ پارتی و یه‌کێتی بوون، هه‌ندێ گروپی و لایه‌نی تر له‌گوڕه‌پانی سیاسی کوردستانی عێراقدا چالاک بوون که‌ به‌رچاوترینیان چه‌په‌کان و ئیسلامیه‌کان و ئه‌و گرووپ و حزبانه‌ بوون که‌ بانگێشه‌ی نه‌ته‌وه‌ په‌رستی یاخوودجۆرێک له‌ ئیثنیک ناسیۆنالیزمیان ده‌کرد. ئه‌م گروپو لایه‌نانه‌ هه‌ریه‌ک پرۆژه‌ی جه‌ماوه‌ری خۆی هه‌بوو. یه‌کێتی و پارتی سه‌ندیکای کرێکاران و یه‌کێتی خوێندکاران و رێکخراوی قوتابیان، ژنان، ئافره‌تان و چه‌ندین ده‌سته‌وگرووپی له‌وبابه‌تانه‌یان درووستکرد. ئیسلامیه‌کان خه‌ریکی پێکهینانی ڕیکخراوه‌ کۆمه‌ک به‌خشه‌کان و خانه‌ی لێقه‌وماوان و دابه‌شکردنی ئازووقه‌ و کاری له‌م بابه‌تانه‌ بوون. چه‌په‌کانیش به‌هه‌مان شێوه‌ و به‌هامان مۆدێلی ئه‌وانی تر که‌وتنه‌ داتاشینی ناوی ڕێکخراوی جۆراجۆر له‌ ناوه‌نده‌ جیاوازه‌کاندا. کاتێک بیر له‌و ڕۆژانه‌ ده‌که‌ینه‌وه،‌ وه‌ک پێشبڕکێیه‌کی پاڵه‌وانێتی دێته‌ پێشچاو، چونکو هه‌رلایه‌نه‌و گرووپێک هه‌وڵی دابچراندنی به‌شێکی کۆمه‌ڵگای ده‌دا به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی پێشمه‌رج و پێداویستی و ئاماده‌یه‌کانی کۆمه‌ڵگای کوردستان بۆ پێشوازی کرد له‌ کاری ڕێکخراوه‌ی جه‌ماوه‌ری. بۆیه‌ ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه‌ سه‌ر بابه‌تی پرسیاره‌که‌، سه‌رباری کۆمه‌ڵایه‌تی بوونی بێکاران تاکو ڕاده‌یه‌کی فراوان، ئه‌گه‌ر دیقه‌ت بده‌یت من له‌سه‌ره‌وه‌ ووشه‌ی ئه‌زموونم به‌کار هێنا له‌بری بزووتنه‌وه‌، چونکو‌ پێم وایه‌ یه‌کێتی بێکاران سه‌رباری گشت قورسای و هه‌وڵه‌کانی به‌رهه‌می بزووتنه‌وه‌یه‌کی به‌ئاگای سیاسی بێکاری نه‌بوو له‌ کوردستاندا. به‌ڵکو ئه‌و پرۆژه‌ی ته‌وژمێکی سیاسی دیاریکراوبوو که‌چه‌په‌کان له‌ پشتییه‌وه‌ بوون له‌ کوردستاندا. ڕه‌نگه‌ که‌سانێک هه‌بن پێیان وابێت خۆ ناونووسکردنی بێکارێکی زۆر له‌ ڕێکخراوه‌که‌دا و به‌ستنی چه‌ند کۆبوونه‌وه‌یه‌کی گشتی فراوان کافی بن بۆ وێناکردنی ڕێکخراوی یه‌کێتی بێکاران وه‌ک‌ به‌رهه‌می بزووتنه‌وه‌ی بێکاران له‌کوردستان. ئه‌م بۆچوونه‌ دووره‌ له‌و واقیعه‌ت و ڕۆژگاره‌ی که‌ یه‌کێتی بێکارانی پێیدا تێپه‌ڕی. بۆ نموونه‌ تۆ سه‌یری ئه‌و ماتریاڵه‌ مرۆییه‌ بکه‌ که‌ سه‌رقاڵی‌ سه‌رپه‌رشتی کردن و هه‌ڵسوڕانی یه‌کێتی بێکاران بوون، زۆربه‌ی‌ هه‌ڵسوڕاوه‌کان نه‌ک هه‌ر خه‌ڵکانی چه‌پ، به‌ڵکو ئه‌ندامی رێکخراوه‌ چه‌په‌کان، یان حزبی کۆمۆنیست بوون. ده‌بینین سیاسه‌ت و هه‌ڵوێست وه‌رگرتنه‌کانی یه‌کێتی بێکران‌ له‌چوارچێوه‌ی ‌گوێڕایه‌ڵی کردن بۆ ‌سیاسه‌ته‌کانی لایه‌نێکی دیاریکراو دیاری ده‌کران. ئه‌مه‌ ببووه‌ مایه‌ی ئه‌وه‌ی که‌ ‌زۆرجار ڕووبه‌ڕووی کێشه‌و گرفتی زۆر ببینه‌وه‌ له‌ناو ده‌سته‌ی باڵای ڕێکخراوه‌که‌ له‌سه‌ر چۆنێتی ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ی که‌ڕێکخراوی ناوبراو هه‌یبوو له‌گه‌ڵ ئه‌و لایه‌نه‌دا. خاڵێکی تر په‌یوه‌ندی ئه‌م ڕێکخراوه‌یه بوو‌ به‌ خه‌ڵکی بێکاره‌وه‌ که‌ له‌ژێر تارمییه‌کی زۆردا بوو. به‌کورتی درووستبوونی یه‌کێتی بێکاران له‌ ئاکامی حاڵی بوون له‌ دیارده‌ی بێکاری و ده‌رده‌سه‌ریه‌کانی نه‌بوو، به‌ڵکو ده‌ستکردنی ته‌وژم و لایه‌نێکی سیاسی دیاریکراو بوو.

که‌ی و له‌ کوێ وه‌ها ڕێکخراوێك بۆ یه‌که‌مجار هه‌سته‌ی سه‌ره‌تایی پێکهات و چۆن به‌ خێرایی توانی سه‌رتاسه‌ری کوردستان بگرێته‌وه‌؟

– من ئامارێکی درووست شک نابه‌م ئه‌وه‌ بسه‌لمێنێت که‌ ئێوه‌ له‌پرسیاره‌که‌تاندا ئاماژه‌ی پێده‌که‌ن که‌ گوایه‌ یه‌کێتی بێکاران توانیبێتی سه‌رتاسه‌ری کوردستانی گرتبێته‌وه‌، به‌ڵام ئه‌زانم له‌شاره‌کانی هه‌ولێر و سلێمانی و که‌لار و ڕانییه و هه‌ندێ شوێنی تر ئه‌و یه‌کێتیه‌ ڕاگه‌یاندرا. ڕاگه‌یاندنی ڕێکخراوی یه‌کێتی بێکاران له‌م شوێنانه‌ش وابه‌سته نه‌بوو به‌وه‌ی که‌ بزووتنه‌وه‌یه‌ک بێت له‌باری سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه‌ ده‌ستی به‌گشت ئه‌و شوێنانه‌ ڕاگه‌شتبێت، به‌ڵکو بوونی یه‌کێتی بێکاران له‌و شوێنانه‌ مه‌رجدار بوو به‌وه‌ی که‌ کادرانێکی چه‌پی چاڵاکیان لێ بوو ، چونکو ئه‌گه‌ر کادرێک به‌ته‌نیاش ببوبێت، به‌یاننامه‌یه‌کی ڕاگه‌یاندنی ڕێکخراوه‌که‌ی ڕاگه‌یاندووه‌. یانی ئه‌وه‌ی ئه‌مه‌وێت له‌په‌یوه‌ست به‌م پرسیاره‌وه‌ بیڵێم ئه‌وه‌یه که‌ یه‌کێتی بێکاران به‌رهه‌می بزووتنه‌وه‌یه‌کی به‌ئاگایانه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی خۆڕسک نه‌بوو، به‌ڵکو له‌هه‌ر کوێیه‌کدا چه‌ند کادرێکی چالاکی چه‌پ هه‌بووبێت، ئه‌و ڕێکخراوه‌یه‌ش بوونی هه‌بوو، وه‌ به‌ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ی ئه‌و که‌سه‌ چالاکه‌ش‌‌، کار و چالاکی و ته‌نانه‌ت بوونی ڕێکخراوه‌که‌ش کۆتای پێهاتووه‌. یانی له‌دایکبوون و حیکمه‌تی درووست بوونی ڕێکخراوه‌ی بێکاران له‌ چوارچێوه‌ی ئیراده‌ی لایه‌نێکی سیاسی تایبه‌تدا بوو که‌ سه‌ره‌تا ڕێکخراوه‌ چه‌په‌کان بوون و دواتریش حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق درێژه‌ی به‌هه‌مان په‌یوه‌ندی دا.

به پێی ئه‌وه‌ی که‌ یه‌کێتی بێکاران زیاتر له‌ 20.000 هه‌زار ئه‌ندامی بێکاری ناونووسکراوی هه‌بوو، ده‌سه‌ڵاتی کوردستان چۆن مامه‌ڵه‌ی له‌ ته‌کدا ده‌کرد و چه‌نده‌ له‌به‌رچاوی ده‌گرت؟

– ده‌کرێت کاریگه‌ریه‌کانی یه‌کێتی بێکاران له‌چوارچێوه‌ی پله‌وپایه‌ی چه‌پی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی کوردستاندا ببینین. ڕاسته‌ بۆ ماوه‌یه‌ک چه‌پ له‌ڕێگه‌ی یه‌کێتی بێکارانه‌وه‌ ئه‌یویست نمایشی هێز بکات و بکه‌ویته‌ ململانێکردن له‌گه‌ل ده‌سته‌ڵاتی پارتی و یه‌کێتی له‌شاره‌کانی هه‌ولێر و سلێمانی. به‌ڵام یه‌کێتی بێکاران سه‌رباری ئه‌و هه‌موو ناوه‌ی که‌ له‌دووتۆی ده‌فته‌ری خۆناونووسکردنی ئۆفیسه‌کانیدا هه‌یبوو، هه‌ر زوو کاریگه‌ری قوورساییه‌کانی خۆی له‌ده‌ستدا. ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌و خاڵه‌ی که‌له‌سه‌ره‌وه‌ ئاماژه‌م پێکرد. یه‌کێتی بێکاران ڕۆژ دوای ڕۆژ له‌بری نوێنه‌رایه‌تیکردنی خه‌ڵکی بێکاری کوردستان، به‌ ڕێکخراوی کۆمۆنیسته‌کان و دوور له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵکی بێکار ده‌درده‌که‌وت. ئه‌وه‌ بوو یه‌کێتی بێکاران ئه‌گه‌ر له‌پێشوودا تۆزه‌ کاریگه‌رییه‌کی هه‌بووبێت، له‌دوا ساڵه‌کانی ته‌مه‌نیدا له‌په‌لو پۆ که‌وت و بوو به‌ ناوێکی بێگیان. بؤ نموونه‌،ئێمه‌ زۆرجار له‌شاری هه‌ولێر درگیری گرفت و گرتن ئه‌بووین له‌لایه‌ن ده‌سته‌ڵاتی یه‌کێتیه‌وه‌، به‌ڵام هیچکات نه‌مان بینی ته‌نانه‌ت ژماره‌یه‌کی به‌رچاوی خه‌ڵکی بێکار بڕژێنه‌ سه‌رشه‌قامه‌کان و داوای ئازادکردنی هاوڕێکانی ئێمه‌ بکه‌ن. له‌بیرمه‌ له‌ سه‌ر دیواری ئازاد کاتێک له‌گه‌ڵ ئیسلامییه‌کاندا که‌وتینه‌ ڕووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌، ئه‌وه‌ بوو چوار هاوڕێی ئێمه‌ گیران که‌ دوانیان ئه‌ندامی یه‌کێتی بێکاران بوون، چه‌ند که‌سێک له‌ ئیسلامییه‌کانیش له‌لایه‌ن ئاسایشه‌وه‌ ده‌ستگیر کران، به‌لام هه‌مووی چه‌ند کاتژمێرێکی به‌سه‌ردا تێ نه‌په‌ڕی، ئیسلامییه‌کان هه‌ڵیان کووتایه‌ سه‌ر ئاسایشی یه‌کێتی له‌ هه‌ولێر و هاوڕێکانی خۆیانیان ئازاد کرد، من نازانم ئه‌و 20،000 ئه‌ندامه‌ی ئێمه‌ بۆ نه‌یانتوانی ده‌سته‌ڵات ناچار بکه‌ن که‌ گیراوه‌کانمان ئازاد بکات. ڕاستییه‌که‌ی ئه‌گه‌ر پێمان وابێت ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ی خه‌لک که‌ خۆیان ناونووسکردبوو نیشانه‌ی به‌هێزبوون و کۆمه‌ڵایه‌تی بوونی یه‌کێتی بێکاران بوو هه‌ڵه‌یه‌کی زۆر گه‌وره‌ ده‌که‌ین، چونکو له‌و ڕۆژگاره‌دا خه‌ڵکی هێنده‌ برسی بوو بۆ هه‌موو شتێک ناوخۆی ده‌نووسی، هۆکاری زۆری ژماره‌ی ئه‌و ناوانه‌ی یه‌کێتی بێکارانیش ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ بوو نه‌وه‌ک
پاڵپشتیکردن و وابه‌سته‌ بوون به‌ ئامانج بانگێشه‌کانی ڕێکخراوه‌که‌وه‌.

کارکردی ڕێکخراوه‌ ڕامیارییه‌کان له‌و ڕێکخراوه‌دا له‌ چ ئاستیکدا بوو، یا به‌ واتایه‌کی تر په‌یوه‌ندی نێوان ڕێکخراوه‌که‌ و گروپه‌ ڕامیاره‌کان چۆن بوو؟

– هه‌روه‌ک ئاماژه‌م پێکرد، یه‌کێتی بێکاران، یه‌کێتی بێکارانێکی کۆمۆنیست بوو. من زۆر ئاگاداری وورده‌کارییه‌کانی سه‌ره‌تای یه‌کێتی بێکاران نه‌بووم که‌ کاتێک سێ ڕێکخراوی کۆمۆنیست هه‌بوون که‌ دواتر به‌هه‌رسێکیانه‌وه‌ حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراقیان پێکهێنا، به‌ڵام کۆمه‌ڵێ کادری باش له‌شاری سلێمانی یه‌کێتی بێکارانیان به‌جێهێشت به‌شێک له‌هۆکاری جیابوونه‌وه‌که‌یان له‌سه‌ر ئه‌و په‌یوه‌ندیه نادرووسته‌ی یه‌کێتی بێکاران‌ بوو له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌ سیاسیه‌کان. له‌گشت مێژووه‌که‌یدا‌ یه‌کێتی بێکاران بۆ چرکه‌یه‌کیش بێت نه‌یتوانی سه‌ربه‌خۆ بێت، وه‌له‌بری وابه‌سته‌کردنی خۆی به‌خه‌ڵکی بێکاری کوردستانه‌وه‌، له‌لایه‌ن به‌شێکی زۆری هه‌ڵسوڕاوانییه‌وه‌، هه‌میشه‌ هه‌وڵی به‌پاشکۆ کردنی ده‌درا. زۆر هه‌وڵ درا یه‌کێتی بێکاران ببرێته‌وه‌‌ بۆ نێو خه‌ڵکی بێکار و ئه‌وان چاره‌نووسێکی باشتری بۆ دیاری بکه‌ن، یاخوود لانی که‌م ڕێگه‌ به‌خه‌ڵکی بێکار بدرێت به‌شداری چالاکتری تێدا بکه‌ن، به‌ڵام به‌هۆی ده‌ستێوه‌ردانه به‌رده‌وامه‌‌کانی حزبی کۆمۆنیسته‌وه‌ هه‌وڵه‌کان بێسوود بوون. حزبی کۆمۆنیست وه‌ک ئۆرگانێکی حزبی ته‌ماشای یه‌کێتی بێکارانی ده‌کرد، ئه‌وان ناحه‌قیان نه‌بوو، چونکو هه‌میشه‌ سێ له‌سه‌ر چواری ده‌سته‌ی به‌رێوبه‌رایه‌تییه‌کان ئه‌ندامانی ئه‌وان بوون، هه‌رکاتێک پێشنیارێک یاخوود بۆچوونێک به‌دڵ ئه‌وان نه‌بوایه‌ یه‌کێتی بێکاران ڕووبه‌ڕووی گرفت و کێشه‌ی زۆر ده‌بووه‌وه‌. یه‌کێتی بێکاران جیاوازیه‌کی ئه‌وتۆی نه‌بوو له‌گه‌ڵ ئۆرگانێکی حزبیدا، ئه‌مه‌ به‌ڕۆژی ڕووناک ده‌بینرا.

شێوازی ڕێکخستن و کاری ڕێکخراوه‌که‌ چۆن بوو؛ شورایی، سه‌ندیکایی، یا شێوازێکی تر، بۆ ئه‌و شێوازه‌ی هه‌ڵبژاردبوو؟

– یه‌کێتی بێکاران زوو زوو ئه‌وه‌ی دووپات ده‌کرده‌وه‌ که‌ باوه‌ڕی به‌ کۆبوونه‌وه‌ی گشتی و هه‌ڵبژاردنی نوێنه‌رایه‌تی له‌و کۆبونه‌وانه‌دا هه‌یه‌. له‌ کۆبونه‌وه‌ گشتیه‌کاندا ده‌سته‌یه‌ک هه‌ڵدبژێردرا، پاشان له‌نێو ئه‌و ده‌سته‌یه‌دا، ده‌سته‌ی باڵاو ده‌سته‌کانی ڕێکخستن و ڕاگه‌یاندن و دارای و هه‌ندێ جار ده‌سته‌ی په‌یوه‌ندی گرتنیشی هه‌بوو. ئالییه‌تی کارکردنی بێکاران له‌ڕێگه‌ی ئه‌م ده‌ستانه‌وه‌ شێوازێکی نادرووست نه‌بوو، به‌ڵام ئه‌وه‌ی گرفت بوو، له‌م ده‌ستانه‌دا، خه‌ڵکی زۆر که‌می غه‌یره‌ کۆمۆنیست چه‌پ خۆیان هه‌ڵده‌بژارد. زۆر جار خه‌ڵکانێکی کاسبکار یاخوود ده‌ستفرۆش ڕوویان ده‌کرده‌ کۆبوونه‌وه‌کان، به‌ڵام کاتێک گوێیان له‌و ووتار و قسه‌باسانه‌ ده‌بوو که‌ له‌لایه‌ن هه‌ڵسوڕێنه‌رانی کۆبونه‌وه‌کانه‌وه‌ ئاماده‌ ده‌کران، هه‌رزوو له‌وه‌ حاڵی ده‌بوون که‌ئه‌وه‌ی ده‌وترێت چاره‌سه‌ری گرفته‌کانی ئه‌وان ناکات و په‌یوه‌ندی به‌وانه‌وه‌ نییه‌. بۆیه‌ ساڵ دوای ساڵ ژماره‌ی کادره‌کانی حزب ده‌چووه‌ سه‌رێ و ژماره‌ی خه‌ڵکانی بێکار یاخوود ئه‌وانه‌وی که‌سه‌ر به‌حزب نه‌بوون که‌م ده‌بووه‌وه‌.

هه‌ژماری ئه‌ندامان و لایه‌نگرانی ئه‌و رێکخراوه‌ چه‌نده‌ بوو، ئه‌ی چۆن ڕێکخرابووبوون و چۆنیه‌تی به‌شدارییان له‌ کاروبار و چالاکی و بڕیاره‌کاندا؟

یه‌کێتی بێکاران ده‌فته‌رێکی هه‌بوو، که‌ناوی گشت ئه‌ندامانی تێدا بوو، به‌ڵام ئه‌وانه‌ به‌س ناو بوون. ئه‌گینا له‌ساڵانی 1994 به‌دواوه‌ ژماره‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی که‌خه‌ریکی کاره‌کانی بێکاران بوون هێنده‌ زۆر نه‌بوون. دیاره‌ هۆکاری چالاک نه‌بوونی خه‌ڵکێکی زۆر له‌ یه‌کێتی بێکاراندا به‌ته‌نیا ئه‌وه‌‌ نه‌بوو که‌ ڕێکخراوه‌که‌ سه‌رقاڵی گرفته‌ سه‌ره‌کییه‌کانی بێکاران نه‌بوو، به‌ڵکو زۆربه‌ی کاره‌کانی یه‌کێتی بێکاران له‌چوارچێوه‌ی مه‌راسیمه‌کانی یه‌کی ئایار و یادی که‌سایه‌تیه‌ کۆمۆنیستیه‌کان و ڕۆژی ژنان و ئه‌و جۆره‌ بۆنانه‌دا چڕبووبووه‌. یانی ئه‌گه‌ر که‌سێکی بێکار بشیویستبا له‌نێو یه‌کێتی بێکاراندا کار بکات، ئه‌گه‌ر بێکارێکی کۆمۆنیست و باوه‌ڕی به‌و جۆره‌ بۆنانه‌ نه‌بوایه‌، ئه‌وه‌ له‌نێو یه‌کێتی بێکاراندا جێگه‌ی نه‌ده‌بووه‌وه‌.

په‌یوه‌ندی ئه‌م ڕێکخراوه‌ له‌ته‌ك ڕێکخراوه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات چۆن بوو؟ ئایا هیچ قه‌واره‌یه‌کی گه‌وره‌تر کۆی ده‌کردنه‌وه‌؟ ئه‌ی په‌یوه‌ندی ڕێکخراوه‌کانی تر که‌ به‌جۆرێك پاشکۆی پارته‌کانی ناوده‌سه‌ڵات یا لایه‌نگری ده‌سه‌ڵات بوون، به‌رامبه‌ری چۆن بوو؟

– ده‌بینی زۆر جار کۆمه‌ڵه‌ ڕێکخراوێک که‌ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان له‌یکتره‌وه‌ نزیکه‌، فیدراسیۆنێک پێک ده‌هێنن بۆ ئاسانکاری کردن له‌ بڕیاردان و جێبه‌چیکردنی ئه‌و بڕیارانه‌دا. ئه‌م جۆره‌ فدراسیۆنه‌ له‌به‌ر زۆری قه‌واره‌ و ئه‌ندامانی سه‌ندیکاکان، ئاسانتره‌ بۆیان ئه‌گه‌ر ده‌سته‌یه‌کی نوێنه‌رایه‌تیکردن پێک بهێنن. به‌ڵام به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌وه‌ هه‌روه‌ک ئاماژه‌م پێکرد، چه‌پ کۆمه‌لی ڕێکخراوی بێگیانی له‌ژێر ناوی جۆراوجۆردا درووستکردبوو. ئه‌وه‌ بوو له‌ساڵی 1994 دوایان له‌ یه‌کێتی بێکاران کرد که‌ له‌گه‌ل ئه‌و ڕیکخراوانه‌دا فیدراسیۆن ڕابگه‌یه‌نن. ئه‌مه‌ له‌ کاتێکدا بوو که‌ یه‌کێتی بێکاران له‌و په‌ڕی بێهێزی و پوکانه‌وه‌یدا بوو. زۆر هه‌وڵدرا ئه‌م فیدراسیۆنه‌ له‌ یه‌کێتی بێکاران بار نه‌کرێت، به‌ڵام ده‌ستی حزب، له‌ده‌ستی ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ دژ به‌ بیرۆکه‌ی فیدراسیۆن بوون له‌ ناو یه‌کێتی بێکاران درێژتر بوو. ئه‌وه‌ بوو فیدراسیۆنێک به‌ مردووی له‌داێک بوو. هه‌روه‌ک ئاماژه‌م پێکرد، لایه‌نه‌کانی ناو ئه‌م فیدراسیۆنه‌ ته‌نیا کۆمه‌ڵی ناو بوو و هیچی تر. بۆ نۆمونه، هه‌ندێک ڕێکخراو هه‌بوون به‌ ته‌نیا له‌ سێ که‌س پێکهاتبوون. ئیتر ئه‌م فدراسیۆنه‌ زیاتر یه‌کێتی بێکارانی له‌ دوا ڕۆژه‌کانی ته‌مه‌نی نزیک کرده‌وه‌. سه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ندی ئه‌م فیدراسیۆنه‌ش به‌و ‌ڕێکخراوانه‌ی که‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌سته‌ڵات بوون، هیچ جۆره‌ په‌یوه‌ندیه‌کی ڕیکخراوه‌ی له‌ئارادا نه‌بوو، یانی ئه‌گه‌ر ڕێکخراوێک بوایه‌ که‌سانی چه‌پ و کۆمۆنیستی تێدا نه‌بووایه‌، ئه‌وه‌ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا نه‌ده‌کرا.‌ به‌بیرمه‌ کاتێک سه‌ردانی ڕیکخراوه‌ دیموکراتیه‌کانی یه‌کێتیمان کرد، ئه‌وان به‌ڵێنیان داینێ که‌ئه‌گه‌ر هه‌ر کارێکی چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌مان هه‌بوو، یارمه‌تیمان ده‌ده‌ن، به‌ڵام ئێمه‌ جارێکی تر ئاوڕمان له‌و پێشنیاره‌ نه‌کرده‌وه‌.

هۆکاره‌کانی جیابوونه‌وه‌ و وه‌ده‌رنان و ناکۆکییه‌کانی دواتری ناو ئه‌م ڕێکخراوه‌ چی بوون؟

– یه‌کێتی بێکاران ناوه‌ندێک نه‌بوو که‌ کۆمه‌ڵی مرۆڤی بێکار به‌ته‌نیا له‌سه‌ر بنه‌مای بێکاری و عه‌وداڵ بوون به‌دوای په‌یداکردنی سه‌رچاوه‌یه‌یک بۆ ژیان تێیدا کۆبوبێتنه‌وه‌. بگره ئه‌و‌ ڕێکخراوێکی به‌مانی ووشه‌ سیاسی بوو به‌ڵام له‌به‌رگێکی جه‌ماوه‌ریدا. تێڕوانینێک که‌به‌سه‌ر یه‌کێتی بێکارانیشدا سایه‌ی کردبوو، کاری جه‌ماوه‌ری و کاری حزبی له‌یه‌ک گۆشه‌ نیگاوه‌ ته‌ماشا ده‌کرد. له‌بیرمه‌ له‌ کۆبونه‌وه‌کانی یه‌کێتی بێکاراندا، قسه‌و باس و جیاوازیه‌کان هیچ کات له‌سه‌ر ئه‌وه‌ نه‌بوو که‌ ئایا له‌چی ده‌رگایه‌ک بده‌ین بۆ په‌یداکردنی کار بۆ کۆمه‌ڵی خه‌ڵکی بێکار، به ‌بیرم نایه‌ت جارێک سه‌ردانی به‌رپرسێکی ده‌سته‌ڵاتمان کردبیت بۆ داواکردنی کار یاخوود دامه‌زراندنی که‌سێک. به‌لام چه‌ندین ڕۆژ و چه‌ندین کاتژمێرمان له‌ناو باڵه‌خانه‌که‌ی بێکاراندا ده‌برده‌سه‌ر به‌ قسه‌باسکردن بۆ داڕشتنی درووشمێک که هاوڕێیانێک پێیان وابوو ‌ده‌بوایه‌ ئازادی یه‌کسانی حکومه‌تی کرێکاری بێت. هه‌ر بۆنه‌ و چالاکییه‌ک بکرابایه‌، ده‌بوایه‌ یه‌کێتی بێکاران قسه‌ و درووشمه‌کانی حزبی کۆمۆنیستی دووباره‌ بکردابایه‌وه‌. سه‌رباری پرسیارگه‌لێکی زۆر له‌ سه‌ر بێکاران له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌، ئه‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌کردنانه‌ش، هۆکار گه‌لێکی تر بوون بۆ دڵساردبوونه‌وه‌ و په‌رته‌وازه‌ بوون له‌ناو “بێکاراندا.”

ئه‌ی یه‌کێتی بێکاران خۆی چی به‌سه‌ر هات، ده‌سه‌لات سه‌رکوتی کرد یا هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌؟ ئه‌گه‌ر هۆی یه‌که‌م بوو، چۆن و که‌ی؟ ئه‌گه‌ر هۆی دووه‌م بوو، بۆچی؟ ئایا ئه‌م ڕێکخراوه‌ خۆی به‌ ئاشکرا هه‌ڵوشانده‌وه‌، واتا به‌ فه‌رمی ڕاگه‌یاندنی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی بڵاوکرده‌وه‌؟

– له‌ساڵی 1998 هه‌رچه‌نده‌ هاوڕێی هه‌ره‌ ئازیزمان شاپوور گیانی له‌نووسینگه‌یه‌کدا به‌ختکرد که‌پێی ده‌وترا نووسینگه‌ی یه‌کێتی بێکاران له‌شاری هه‌ولێر، دوا ساڵه‌کانی کۆتای ته‌مه‌نی یه‌کێتی بێکاران ده‌کرێت بڵێین له‌ کۆتای ساڵی 1995 بۆ ساڵی 1996 بوو. هه‌روه‌ک له‌سه‌ره‌تاوه‌ باسمان کرد، یه‌کێتی بێکاران به‌پێی پێداویستی و ئاستی ووشیاری بیکاران بۆ باشترکردنی گوزه‌رانیان له‌ڕێگه‌ی ڕێکخراوێکی له‌و بابه‌ته‌وه‌ نه‌هاتبووه‌ کایه‌وه‌، به‌ڵکو له‌ئاکامی هه‌وڵو ته‌قه‌لای که‌سه‌ چه‌په‌کان دامه‌زرابوو. نه‌مانی چه‌په‌کان و کوچکردنیان بۆ ده‌ره‌وه‌ی کوردستان کۆتای ته‌مه‌نی یه‌کێتی بێکارانیشی له‌گه‌ڵ خۆیدا وورده‌ وورده‌ تۆمارکرد. سه‌باره‌ت به‌به‌شی دووه‌می پرسیاره‌که‌ش، ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگام لێبێت تاکو ئێستا به‌یانی خۆهه‌ڵوشاندنه‌وه‌ی یه‌کێتی بێکاران له‌شوێنێکی ره‌سمی یاخوود گشتیدا بڵاو نه‌کراوه‌ته‌وه‌، به‌لام به‌ شێوه‌یه‌کی بڕاوه‌ ئه‌و ناوه‌” یه‌کێتی بێکاران” له‌ ئێستادا ڕابردووه‌یه‌که بۆ گشتمان‌‌.

دیسه‌مبه‌ری 2010